Vreemd gevormde rotsen in Monument Valley

Massieve rode zandstenen restbergen staan op een hoge kale vlakte in Arizona als ruines afgetekend tegen de heldere lucht. Juist deze statige rotsen, de droge heldere lucht en de steeds langer wordende schaduwen, veroorzaakt door het ondergaan van de woestijnzon, vormen de unieke schoonheid van Monument Valley.

Bizarre vormen

De reusachtige geerodeerde bergen op een van de hoogvlakten van Colorado (ten noorden van de droge vlakten van Utah en Arizona in het zuidwesten van de Verenigde Staten) zijn genoemd naar de vreemde monolieten die oprijzen uit de met alsem begroeide vlakte. Geologen gebruiken de term 'monument' voor erosieresten met grotere afmetingen in hoogte dan in de breedte. Hierdoor lijken deze erosieresten vaak op bouwwerken die door de mens vervaardigd zijn. Het landschap van Monument Valley lijkt dan ook bezaaid met vervallen kastelen, oude tempels, flatgebouwen, zuilen en torenspitsen.

Ontstaansgeschiedenis

Monument Valley is niet altijd zo'n indrukwekkend landschap van kolommen en rotsmassieven geweest. Ongeveer 250 miljoen jaar geleden bedekte een ondiepe zee het rode zand. Op de zeebodem zetten zich dikke sliblagen af, die het zand tot poreus zandsteen samenpersten. Intussen ging het slib langzaam over in schalie. Geleidelijk droogde de zee op en ongeveer 70 miljoen jaar geleden werd de aardkorst met grote kracht opgestuwd. Er ontstond een brede koepel, die afkoelde en verhardde. Wat eens de zeebodem geweest was veranderde in een enorm plateau van zandsteen met een deklaag van schalie en conglomeraat (een ruw sedimentair gesteente dat voornamelijk uit steentjes en gruis bestaat). Wind en water transformeerden het gesteente eerst tot grote plateaus met kloven en geulen erin. Endogene krachten veroorzaakten die spleten en scheuren, terwijl regenwater en wind het onderliggende zandsteen weg schuurden. Vervolgens vielen de brede zandsteenterrassen uiteen in afgevlakte rotsformaties (de zgn. tafelbergen of mesa's). Ten slotte sleten door verdere erosie veel van die mesa's af tot hoge vrijstaande zuilen of 'buttes', die meestal een vlakke top van hard materiaal hebben op een steile rots van zachtere steen. Omdat hardere steenlagen beter bestand zijn tegen de eroderende krachten van regen en wind, slijten de zachtere lagen sneller. Hierdoor ontstaan vaak de bizarre vormen. De steile rots staat weer op een glooiing die overgaat in vlak terrein. Dagelijks brokkelen er stukken zandsteen af.

Fantasierijke benamingen

De bizarre vormen hebben aanleiding gegeven tot fantasierijke benamingen. Castle Rock is een 300 meter hoog imposant massief met 'kantelen' langs de vlakke bovenkant. De Mittens (het Engelse woord voor 'wanten') zijn twee rotsen dicht bij elkaar. Ze bestaan allebei uit een smalle rotskolom (de duim) naast een bredere, afgeplatte rotsformatie (de vingers). Hen-in-a-Nest lijkt op een broedende kip die op haar nest zit. De Three Sisters is een groep van drie rotsen, waarvan de hoogste de 245 meter hoge Prioress is. Deze rots lijkt veel op een in pij gestoken gedaante die de handen in gebed gevouwen heeft, terwijl de sombere Merrick Butte en Michell Butte grote natuurlijke grafzerken zouden kunnen zijn. Volgens de overlevering heten ze zo ter nagedachtenis van twee zilverzoekers die daar omstreeks 1880 door Indianen werden vermoord. Later vormde de Merrick Butte het ideale decor voor John Fords cavaleriefilm 'She wore a Yellow Ribbon'. John Ford nam hier meer dan 25 films op en in menige reclameboodschap vormt deze rotsformatie de indrukwekkende achtergrond.

Onleefbaar gebied

Monument Valley is bijzonder mooi maar (zoals veel gebieden in het zuidwesten van de Verenigde Staten) onleefbaar voor mens en dier. Afgezien van de Navajo-Indianen (die er nog steeds schapen en geiten weiden) zijn er verder weinig tekenen van menselijke bewoning. In de droge duinen en dorre vlakten leven alleen maar konijnen en koudbloedige diersoorten die weinig water nodig hebben, zoals de halsbandleguaan, de padhagedis en de prairieratelslang. De jaarlijkse neerslag bedraagt zelden meer dan 20 cm. De schaarse vegetatie bestaat uit slechts een paar geharde soorten, zoals de jeneverbes, de alsem, de pijnboom en de cactus, die maandenlang zonder water kunnen. De reuzencactus (de saguarocactus) is het symbool van het wilde westen en het staatssymbool van Arizona. Deze plant komt vooral voor in Zuidwest Arizona en Noordwest Mexico. Hij bloeit met een witte bloem, die 's nachts open gaat. De rode cactusvrucht dient als voedsel.

Uitbundige kleurenpracht

Als het regent komen de sluimerende zaadjes van tientallen wilde bloemen plotseling tot ontkieming, waardoor het landschap heel even verandert in een uitbundige kleurenpracht. De kwetsbare bloemen leven echter maar een paar dagen.

Voortschrijdende erosie

Al lijkt Monument Valley in een eeuw maar weinig te veranderen, de erosie schrijdt onverbiddelijk voort en dagelijks brokkelt er gesteente af. Over vele duizenden jaren zal er van de laatste verheven resten van het zandsteenplateau dan ook niet veel meer over zijn dan een saaie vlakte.