Ereprijs, een te prijzen plantje?

Op een van onze vele kruidenwandelingen komen we op een vochtig paadje naar het plateau bij Han sur Lesse ook de Beekpunge, Veronica beccabunga tegen. Niks bijzonder maar een mevrouw vertelt mij dat ze op een andere wandeling gehoord had dat Veronica het cholesterolgehalte in het bloed verlaagt. Ja, soms wordt er zo maar wat verteld op kruidenwandelingen. Soms hebben die kruidendeskundigen één boek gelezen, in dit geval waarschijnlijk het boek van Maria Treben. En dan ontstaat er een lawine van halve waarheden en hele misverstanden..

In dit geval misverstand één: de Ereprijs die wij zagen, wass niet dé Ereprijs van Maria Treben. De van oudsher medicinale is, was vooral de Mannetjesereprijs of Veronica officinalis en niet Veronica beccabunga. Ik noem het een oude glorie omdat hdeze Mannetjesereprijs lang geleden een grote reputatie heeft gehad, en toen vooral voor de luchtwegen en de spijsvertering gebruikt werd en dus helemaal niet voor de bloedvaten. In de serieuze literatuur is er niets terug te vinden over een cholesterolverlagende werking, maar als sommigen dat maar lang genoeg herhalen worden we weer een kruidenfabel rijker. Zou het op de langen duur dan ook helpen?

Met de boeken van Maria Treben heb ik ten andere een soort haat - liefde verhouding. Goed is dat zij veel mensen enthousiast gemaakt heeft voor de kruiden, maar als dat komt omdat ze overdrijft, dan hoeven dit soort boeken niet voor mij.

Een voorbeeld: de Ereprijs

is volgens Treben goed tegen een te hoog cholesterolgehalte dus, maar ook te gebruiken als maagmiddel, bij darmproblemen, tegen nervositeit (geistige Uberanstrengung, zoals zij zegt), geelzucht, niergruis, reuma en jicht, bronchiaalcatarh en dan ook nog voor de huid, bloedzuiverend, bij chronisch eczeem en ouderdomsjeuk. Van zo een uitgebreide opsomming krijg ik zelf ook (huid)kriebels. Farmacologen noemen dit indicatielyriek. Moet het ons dan verwonderen dat herboristen en de hele alternatieve kruidengeneeskunde niet serieus genomen wordt. Moeten we zelf niet eerst ernstig worden en orde op zaken stellen?

Voor de rest heb ik natuurlijk niks tegen het plantje Ereprijs. Integendeel! Met zo'n naam moet je toch wel iets waard zijn. Dodonaeus verklaart de naam omdat het kruid 'eer ende prijs oft lof verdient' en Boerhave schrijft: 'honor et laus', wat dezelfde waardering uitdrukt. Dus toch geneeskrachtig waardevol? Misschien wel maar voorlopig zijn daar weinig degelijke bewijzen voor en adviseren we bij een te hoog cholesterolgehalte toch maar liever het goed onderzochte knoflook en onze leverplant Artisjok. Zelfs daar is nog genoeg discussie over.

Monografie Veronica officinalis

Veronica officinalis L. Mannetjesereprijs hoort bij de familie van de helmkruidachtigen

• Namen: Speedwell (E.), Véronique, Thé d'Europe (F.), Ehrenpreis (D.)
• Andere Soorten: Veronica beccabunga - Beekpunge, Veronica chamaedrys - Gewone ereprijs
• Ecologie, teelt: vaste plant van zure bossen
• Naamverklaring:Veronica, waarschijnlijk verbastering van Vetonica (Betonica), Veronica van de heilige Veronica of Veronica van vera en unica (de enig ware)

Samenstelling van Ereprijs

• Iridoidglycosiden: aucubine, esters van catalpol (veronicoside) (Afifi-Yazar)
• Zijn bittere bestanddelen vooral voorkomend in Helmkruidfamilie en Weegbreefamilie.
• Aucubine wordt gesplitst, onder invloed van beta-glucosidase (enzym) tot aucubigenine en andere afbraakproducten, die antibacterieel werkzaam is.
• Flavanoiden: apigenine, luteoline (Wojcik)
• In zeer kleine hoeveelheden: looistoffen, koffiezuur e.a, sitosterol

Indicatie, medicinale toepassingen van Ereprijs

Bij bronchiale en astmatische aandoeningen, alleen als aanvulling bij betere planten zoals Weegbree, Echte salie en Tijm
Recent door Maria Treben ook aangeprezen bij een te hoog cholesterolgehalte, geen bewijzen, veel beter is Knoflook en leverplanten zoals Artisjok en Paardenbloem. In 1985, ook al weer even geleden, bleek Veronica een anti-maagzweereffect te hebben.

Receptuur, bereidingswijzen en dosering
Voornamelijk als thee, bijvoorbeeld met andere looistofplanten zoals Vrouwenmantel of etherische olieplanten zoals Citroenmelisse en Echte salie

Geschiedenis en wetenschappelijk onderzoek

• In 15de eeuw vinden we ook reeds de naam Sant Paulskraut (Betonica Pauli)
• 1556: Bock oude naam 'Vetonica'
• Er bestond naast het 'Eerenprijs-manneken (Veronica officinalis) ook een Eerenprijs Wijfken (Veronica chamaedrys?)
• Fuchsius: ' Eerenprijs Manneken is warm ende droogh van aert, samentreckende, den Urijn ende 't zweetdrijvende van krachten, ende wordt onder de Wondt-Kruyden gerekent'
• Dodonaeus: 'Voor verstoppinge van de Lever ofte Milt, Graveel, Schurftheyt ende Wonden'
• Matthiolus: 'Voor besmettelijke koortsen' wel samen met de theriakel om 'het zweten te verwekken'
• 17de eeuw: Franke (Francus) schreef zelfs een boek van 300 bladzijden over Polychresta herba veronica (1690)
• 19de eeuw: Peyrilhe brengt de plant terug tot zijn ware proporties 'faible et peu usitée'

Een wetenschappelijk onderzoek.

J Ethnopharmacol. 1985 May;13(2):157-63.Experimental anti-ulcer activity of Veronica officinalis L. extracts.
Scarlat M, Sandor V, Tămaş M, Cuparencu B. Bij maagzweren, veroorzaakt in ratten stimuleerde Veronica-extract de regeneratie van het maagslijmvlies.