Verdronken Land van Saeftinghe: natuur en geschiedenis

Op de grens van Nederland met België ligt een prachtig natuurgebied, het Verdronken Land van Saeftinghe. Ooit lagen hier levendige dorpen in de polders. Toen steeg het water en werd alles bedolven door kolkende golven. Enkel de kerktoren stak nog boven het water uit. Nu is het Verdronken Land van Saeftinghe een prachtig natuurgebied dat je kan bezoeken met een natuurgids. Er lopen tal van schapen rond en je vindt er planten als zeekraal, lamsoor, lepelblad en moederkoorn. Het gebied inspireerde Marc Verhaegen tot het schrijven van het Suske en Wiske album "Het Verdronken Land". In de buurt liggen ook de dorpen Doel, Kallo en Lillo die zeker ook een bezoekje waard zijn.

Het Verdronken Land van Saeftinghe: ligging

Je vindt het Verdronken Land van Saeftinghe (A) op de grens tussen Nederland en België. Het grootste deel van het gebied ligt evenwel in Nederland, in Zeeuws-Vlaanderen, het zuidelijke deel van de provincie Zeeland. Vanuit het gebied heb je steeds zicht op de twee koeltorens van de kerncentrale van Doel, die een beetje minzaam het zout- en pepervat worden genoemd. De rookpluimen van de koeltorens dienen als baken en wijzen je overal de weg.

Hoe ontstond het Verdronken Land van Saeftinghe?

Een beetje geschiedenis

Verdronken Land, de naam zegt het zelf. Hier lag dus vroeger land, hier waren vroeger dorpen. De Heerlijkheid Saeftinghe was een belangrijke streek. Er was zelfs een kasteel: slot Saeftinghe. Wie deze streek in handen had, had toegang tot de Westerschelde en dus tot de haven van Antwerpen. Er moest dus zeker rekening mee worden gehouden! In de veertiende eeuw bereikte Het Land van Saeftinghe zijn grootste omvang. De mensen woonden in de dorpen Saeftinghe, Casuwele, Namen en Sint Laureins. Landbouw, veeteelt en handel in turf (gedroogd veen) en zout boden iedereen genoeg inkomsten. Er heerste een zekere voorspoed. De slotheer van slot Saeftinghe inde tol van schepen die op weg waren naar Antwerpen. Verschillende stormvloeden in de 14 en 16e eeuw verslonden daarna grote stukken van het ingepolderde land. In de Tachtigjarige Oorlog (16e eeuw) werden bovendien de dijken opzettelijk doorgestoken door de Nederlanden, ter verdediging van Antwerpen. Ondanks deze drastische ingreep veroverden de Spanjaarden Antwerpen toch. Het hele gebied liep onder water, Saeftinghe ging roemloos ten onder.

Volkslegende

Er bestaat ook een volkslegende over het ontstaan van het Verdronken Land. Die legende gaat als volgt: eens ving een visser uit Saeftinghe een zeemeermin. Haar man wou natuurlijk zijn vrouw terug maar de visser weigerde. Daarop sprak de zeemeerman een vloek uit over de streek: "Het land van Saefthinghe zal vergaan, alleen zijn torens zullen blijven staan". En zo geschiedde: de hele streek verdween door het kolkende water van de Schelde. Soms ziet men in het gebied witte gedaanten in de mist. Dat zouden de geesten van verdronken mensen zijn die hier blijven ronddwalen. Een gelijkaardige legende bestaat ook aan de Oosterschelde waar enkel de Plompe Toren overbleef nadat de rest van het dorp met man en muis was vergaan.

Wat is het Verdronken Land van Saeftinghe eigenlijk?

Het Verdronken Land van Saeftinghe is een schorrengebied. Met zijn 3580 ha is het het grootste brakwaterschor van Europa, waar het zoute Noordzeewater in contact komt met het zoete Scheldewater. Het gebied bestaat uit een delta van slikken en schorren met vele geulen. De drie grootste geulen zijn het Speelmansgat, de IJskelder en het Hondegat. Daartussen liggen ook allerlei kleinere geulen en platen zoals het Spauwer, Konijnenschor, de Noord, en de Marlemontse plaat. In 1975 kreeg het Verdronken Land van Saeftinghe de wettelijke status van staatsnatuurmonument en werd het beheer ervan overgedragen aan stichting Het Zeeuwse Landschap.

Op stap met een gids in het Verdronken Land van Saeftinghe

Je kan genieten van het natuurgebied vanop de dijk of je kan een klein stukje zelf verkennen. Je mag dan door een gebied van zo'n 400 ha rond Emmadorp en Paal. Maar de veiligste en leerzaamste manier is toch om de wandeling met een gids te doen. Met de gids trek je echt het modderige en beschermde natuurgebied in. Je kan kiezen tussen het 'plankierpad' of het 'ruige laarzenpad'.

Honden niet toegelaten!

Let wel: honden zijn in het hele gebied niet toegelaten! Honden storen immers broedende dieren, zelfs wanneer ze aangelijnd zijn. Vele dieren zijn immers bang voor honden. Hondenpoep kan bacteriën of wormen bevatten die andere dieren ziek kunnen maken. Loslopende honden kunnen zoogdieren als reeën en koeien aanvallen of andere wandelaars lastig vallen. Om al deze redenen zijn honden in het Verdronken Land van Saeftinghe hoegenaamd niet toegelaten.

Volg de gids!

Het Verdronken Land van Saeftinghe kan je het best bezoeken met een ervaren gids. Eerst en vooral omdat het gebied gevaarlijk is door de getijden en het water van de Schelde dat heel snel langs de drie hoofdgeulen komt binnenstroomt en wandelaars kan verrassen. Het verschil tussen hoog- en laagwater bedraagt normaal gezien zo'n vijf meter maar bij springtij kan dit oplopen tot zeven meter. Het getijdeverschil is dan ook het grootste van heel Nederland. Ten tweede omdat een gids je uitleg geeft over alles wat je er te zien krijgt qua natuur. Hij wijst je op de aanwezigheid van planten, vogels en dieren en laat je zelfs proeven van eetbare planten. En uiteindelijk ook omdat de gids de weg kent in dit gebied kent als zijn broekzak en weet hoe je veilig en wel overal kan geraken. Ben je met een groep dan kan je je privégids boeken. Ben je alleen, dan kan je aansluiten bij één van de vaste gidsenafspraken.

Vergeet je laarzen niet!

Wie het Verdronken Land van Saeftinghe bezoekt, kan het best hoge en stevige laarzen meenemen die goed strak zitten. En reservekledij. Het doorlopen van het gebied is immers geen lachertje. Je moet er door modder lopen en er zijn plaatsen waar je soms een meter steil omhoog of omlaag moet. Hier en daar moet je ook over beekjes springen. Je zou niet de eerste zijn die onderuit gaat en vol modder en nat verder moet! Heb je zelf geen laarzen, dan kan je er ter plaatse ook huren. Wil je meer steun en stabiliteit, dan kan je het best ook één of twee wandelstokken meenemen. Handtassen en rugzakken kan je maar het best ook thuislaten en je GSM en je portefeuille steek je het best in een plastiek zakje. Een beetje conditie helpt natuurlijk altijd.

Natuurschoon

In het gebied vind je heel wat natuurschoon. Er is natuurlijk de prachtige natuur om je heen maar er zijn ook talloze planten waarvan sommige eetbaar zijn, er zijn tal van vogels en heel wat zoogdieren. Ook insecten ontbreken hier niet!

(Eetbare) planten, bomen en struiken

In het Verdronken Land van Saeftinghe vind je heel wat planten. Het gebied ziet er elk seizoen anders uit. Zo kan je er lamsoor tegenkomen. En zeekraal. Boordevol vitamine C en gebruikt door de VOC-vloot om scheurbuik te vermijden. Verder ook lepelblad. De zeeaster dient als voedsel voor de talrijke schorzijdebijen. Schorrezoutgras en melkkruid kom je hier ook tegen. Wanneer het schor veroudert en verzoet, vervangt riet de planten. Dit riet is erg belangrijk voor de vele vogels, die zich hierin kunnen verschuilen en kunnen komen broeden. Op de bermen zie je vaak wilgen. Ook gewone vlier en haagwinde komen steeds meer voor. Minder leuk is dat moederkoorn ook tot de mogelijkheden behoort. Na de pest was het eten van brood gemaakt van rogge met moederkoorn op de grootste doodsoorzaak in de middeleeuwen. Deze schimmel krijg je dus liever niet op je planten!

Walhalla voor broed- en trekvogels

Het gebied van het Verdronken Land van Saeftinghe herbergt heel wat trek- en broedvogels, aangetrokken door de vele plassen en de dichte vegetatie. Zilverreigers, grauwe ganzen, bruine en blauwe kiekendieven, baardmannen, blauwborsten, waterrallen, rietzangers, kleine karekieten, snorren, rietgorzen, lepelaars en sprinkhaanzangers en soms ook porseleinhoenen. En natuurlijk ook zilvermeeuwen. Met wat geluk spot je ook een graszanger. In de winter kan je hier soms ook al eens een zeearend spotten en oeverpiepers. Het Verdronken Land van Saeftinghe is het walhalla voor vogelaars. De beste plekken om naar vogels te kijken zijn de vogelkijkhut aan het begin van de Gasdam, het haventje van Paal en de uiterste westpunt van Saeftinghe.

Insecten

Naast de schorzijdebijen die leven van de zeeasters zijn er ook tal van vliegen en dazen. Dankzij de vele planten zijn er ook heel wat libellen en vlinders. Zo zijn er de oranje luzernevlinders, de hooibeestjes, de argusvlinders en de bruine blauwtjes.

Zoogdieren

Vroeger graasden grote kuddes schapen in het gebied en op de Scheldedijken. Nu worden de schapen meer en meer vervangen door koeien. Verder heb je er ook nog de bruine rat, de muskusrat, konijnen, hazen en vossen. Deze laatste hebben een negatieve invloed op de vogelpopulatie, want ze lusten er wel pap van. Heb je heel veel geluk en scherpe ogen dan kan je ook een bunzing, een ree of een hermelijn zien. Met wat geluk kan je hier ook zeehondjes spotten die langs de geulen het gebied binnenkomen en met heel veel geluk kan je ze zelfs zien zonnen.

Vissen en schelpdieren

Qua vissen vind je hier bot, brakwatergrondel, schol, driedoornige stekelbaars, dunlipharder, diklipharder, haring, kleine zeenaald, paling, karper en zeebaars. Naast de vissen zijn de grijze garnaal, brakwatersteurgarnaal en de strandkrab goed vertegenwoordigd in dit gebied. Ook de invasieve Chinese wolhandkrab heeft zijn intrede gedaan in het Verdronken Land. Qua schelpdieren vind je hier mosselen, brakwatermosselen, Japanse oesters, kokkels, nonnetjes, platte slijkgapers, strandgapers, wadslakjes, alikruiken, opgezwollen brakwaterhorentjes en witte dunschalen. In de veenbulten komen de Amerikaanse & witte boormossel voor. De talrijkste soort is wellicht de gray’s kustslak.

Suske en Wiske op pad in Saeftinghe

Marc Verhaegen, de opvolger van Willy Vandersteen, liet zich inspireren door dit mooie natuurgebied en schreef 'Het Verdronken Land'. In album 263 komen Suske en Wiske terecht in het verleden, namelijk in het gebied van Saeftinghe van voor de overstromingen, maar ook in de toekomst, namelijk in het dorp Doel dat moet verdwijnen en in Lillo. Ook de legende met de zeemeermin en de zeemeerman van Saeftinghe speelt een grote rol in dit album. Het slot van Saeftinghe is het decor van het stuk in het verleden.

Het bezoekerscentrum Saeftinghe

Voor of na de wandeling kan je een bezoek brengen aan het bezoekerscentrum over Saeftinghe. Hier krijg je meer uitleg over het verdwenen dorp, zie je opgezette dieren en leer je meer over de aanwezige fauna en flora. Ook kan je hier naar archeologische vondsten kijken. Je vindt het bezoekerscentrum in de Emmaweg op nummer 4 in Nieuw-Namen.

Een natje en een droogje

In de Koninginnestraat 21 in Nieuw-Namen kan je in Café Het Verdronken Land verpozen en een lekkere uitsmijter gaan eten met 3 eieren of gaan genieten van een deugddoend kopje koffie met wat peperkoek. In dit café bleef de tijd stilstaan en kan je dus genieten van een beetje pure nostalgie. In Prosperpolder kan je gaan genieten van een Prosperke in Den Angeluus.

Op stap in de buurt

Na de mooie natuur van het Verdronken Land van Saeftinghe kan je nog een paar mooie en interessante dorpen in de buurt gaan bezoeken. Doel en Kallo liggen aan dezelfde kant van de Westerschelde, Lillo ligt aan de overkant.

Doel

Doel (B) ligt het dichtste bij het Verdronken Land. Het dorp bestaat uit de omstreden kerncentrale en een paar straten met heel wat leegstaande huizen. Toen werd besloten dat Doel moest verdwijnen ten voordele van de havenuitbreiding, kozen heel wat mensen eieren voor hun geld en gingen in op de onteigeningsvoorwaarden. Slechts enkele mensen hielden stand en wilden hun huis niet verlaten. Daarom zie je in het spookdorp Doel nu lege huizen vol graffiti naast bewoonde huizen die er uit zien als versterkte bunkers. Op de dijk staat een molen en is er een café-restaurant waar je kan gaan genieten van een natje en een droogje. Doel wordt vaak bezocht door amateurfotografen die de mysterieuze sfeer komen opsnuiven en proberen vast te leggen. Ook de graffiti is erg populair bij kunstenaars en liefhebbers van het genre.

Kallo

In Kallo (C) kan je even door de kleine dorpskern kuieren en genieten van de "kinderkopkes", de typisch Belgische kasseien. Daarna kan je naar de Ketenislaan 4 gaan en een bezoekje brengen aan Fort Liefkenshoek. Het fort werd opgetrokken tijdens de Tachtigjarige Oorlog waarin de Nederlanden tegen de Spanjaarden vochten. Het diende om Antwerpen en de Schelde te beschermen. Ten tijde van Napoleon werd het fort gerenoveerd en later werd het de plek waar zieke emigranten werden verpleegd en waar besmette landverhuizers in quarantaine werden geplaatst. Nu is het een bezoekers- en belevingscentrum dat je gratis kan bezoeken en dat je meeneemt in de rijke geschiedenis van de streek en in het hedendaagse leven van de Antwerpse Haven.

Lillo

Lillo (D) ligt aan de andere kant van de Westerschelde. Het kleine dorpje bestaat uit een kleine jachthaven en een kleine, gezellige dorpskern met een mooie kerk. Ook in Lillo kan je terecht voor een natje en een droogje en kan je een wandeling maken langs de kazerne en het kazerneplein of op de dijken.