Bevorderen leefklimaat van hazelmuis in stiltegebied Geuldal

De hazelmuis behoort in Nederland tot de beschermde diersoorten. Het beestje leeft letterlijk op de grens; in ons land wordt de muis enkel in het Geuldal op de grens met België gesignaleerd. Natuurmonumenten probeert in samenwerking met Staatsbosbeheer en Limburgs Landschap in Zuid-Limburg het leefklimaat van de hazelmuis zo optimaal mogelijk te maken. Met de aanleg van een zogeheten natuurlijke ‘snelweg’ wordt getracht de hazelmuispopulatie in het stiltegebied van de Geul te laten toenemen.

De hazelmuis

De hazelmuis, ofwel Muscardinus avellanarius, behoort tot de familie van de slaapmuizen en komt behalve in Turkije enkel in Midden- en Oost-Europa voor (van de Middellandse Zee tot Denemarken en Groot-Brittannië). Het feit dat de muis tot de slaapmuizen wordt gerekend komt door de lange winterslaap die het beestje houdt, doorgaans van oktober tot april.

Kenmerken van de hazelmuis

Uiterlijke kenmerken van de hazelmuis:

• hij is klein (slechts zes tot negen centimeter lang);
• de vacht is oranjebruin aan de bovenkant en geelwit aan de onderkant;
• een lange, dichtbehaarde staart (de staart is nagenoeg even lang als zijn lijf en van belang om het evenwicht te bewaren);
• een korte snuit met lange snorharen.

Een uitstekende klimmer

De hazelmuis is een uitstekende klimmer, leeft in bomen, struiken en heggen en komt zelden op de grond, eet vooral plantaardig voedsel zoals noten (hazelnoten, zoals zijn naam al doet vermoeden), zaden, bessen en knoppen van bomen en (braam)struiken. Hij leeft solitair, is een echt nachtdier en komt met name voor in heuvellandschappen, in loofbossen met dichte struweelbegroeingen aan de grens van bos en grasland. Tot zijn natuurlijke vijanden behoren kraaiachtigen, uilen en vossen.

Nederlandse Rode Lijst met bedreigde diersoorten

De hazelmuis komt in grote delen van Europa voor maar in Nederland (en ook in België) is de hazelmuis een bedreigde diersoort en daarom wettelijk beschermd. Op de zogeheten Nederlandse Rode Lijst, een door het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit vastgestelde lijst met in Nederland bedreigde zoogdiersoorten, krijgt deze kleine, bijzondere muis in 2004 de officiële status ‘gevoelig’ en in 2009 zelfs ‘verdwenen uit het wild’.

Op de Rode Lijst staan ook maatregelen die volgens het ministerie moeten worden genomen om de bedreigde soorten in aantal te laten toenemen in de hoop dat ze binnen tien jaar van de lijst kunnen worden gehaald.

Natuurmonumenten zorgt voor eigen snelweg in het Geuldal in Zuid-Limburg

Het grootste probleem voor de hazelmuizen vormt de versnippering van hun leefgebied. Hiervoor werkt Natuurmonumenten aan beide kanten van de Geul in Zuid-Limburg aan een zogeheten natuurlijke ‘snelweg’ voor de hazelmuis. Met kleinschalig bosrandbeheer en de aanplant van boompjes en struiken wordt geprobeerd het leefgebied van de hazelmuis te vergroten en te verbeteren. De overgang van natuur- naar landbouwgebied moet dan ook niet te scherp zijn afgetekend; intensieve begrazing, doodspuiten van de randvegetatie en te ver terugsnoeien van hagen moet worden voorkomen. De maatregelen die worden genomen ten gunste van de hazelmuis kunnen tevens andere diersoorten ten goede komen. De muis die in België voorkomt en via het Geuldal Nederland binnentrekt is gezien in de bossen nabij Gulpen.

Aankoop en onderlinge ruil

Natuurmonumenten hoopt daarnaast door de aankoop van grond van ARK Natuurontwikkeling gebieden met elkaar te kunnen verbinden waardoor de hazelmuis wellicht ook in het Schweibergerbos en het Vijlenerbos, in het zijdal van de Klitserbeek, zal worden gesignaleerd. ARK Natuurontwikkeling is een Nijmeegse particuliere natuurorganisatie die zich inzet voor natuurbescherming en natuurbeheer in zowel Nederland als daarbuiten (in onder meer Engeland, Bulgarije en Letland).

Drie natuurorganisaties actief in Geuldal

Behalve door Natuurmonumenten worden aanzienlijke delen in het Geuldal door Staatsbosbeheer en Limburgs Landschap beheerd. Door middel van grondruil wordt bestaande natuur van de drie organisaties onderling geruild en nieuwe natuur aangekocht.
In het Geuldal in Zuid-Limburg waar de hazelmuis voorkomt is een aantal gebieden als stiltegebied aangewezen.

Stiltegebied

Een stiltegebied is een gebied waarin het milieu wordt beschermd, de geluiden van de flora en de fauna de overhand hebben en de natuur z’n gang kan gaan. Dit wil niet zeggen dat er in zo’n gebied geen enkel geluid is waar te nemen maar de geluiden die je hoort horen bij het gebied. Storende geluiden en geluiden die niet bij het gebied passen zoals gemotoriseerd vervoer en grootschalige evenementen komen in principe niet voor. De geluiden die worden veroorzaakt door de landbouw, trekkers, melkmachines e.d. horen wel bij een stiltegebied en worden beschouwd als ‘gebiedseigen’. Voor alle afwijkende activiteiten in een stiltegebied die lawaai maken, moet ontheffing aan de provincie worden gevraagd.

650.000 hectare stiltegebied

Nederland kent circa 650.000 hectare aan grondgebied dat is aangewezen als stiltegebied; een derde daarvan ligt in de Waddenzee en een derde in de Zeeuwse wateren. De andere gebieden liggen vooral in de provincies Noord-Brabant, Drenthe en Limburg en zijn elk minimaal 500 hectare groot.

Behalve voor de flora en de fauna is een stiltegebied bedoeld voor de recreant die rust zoekt. Het maximale geluidsniveau mag niet boven de 40 decibel uitkomen, te vergelijken met het geluid dat een zingende vogel produceert. Hoe rustig een stiltegebied is en blijft wordt vooral door de bezoeker ervan bepaald.