Is vegetarisch eten wel echt zoveel duurzamer?

Een fanatieke vegetariër zal je vertellen dat vlees eten per definitie uit den boze is. Niet alleen voor het milieu, maar ook voor een eerlijkere verdeling van voedsel over de hele wereldbevolking. Voor het ‘maken’ van vlees, namelijk het houden van vee, wordt veevoer verbouwd dat eigenlijk beter rechtstreeks als mensenvoedsel zou kunnen dienen. Duurzaam eten lijkt op het eerste gezicht dus eenvoudig: je kiest biologische producten en je eet geen vlees meer. Natuurlijk help je daarmee de CO2-uitstoot te verminderen. Alhoewel … Is dat wel zo?

• Milieuvriendelijke koe?
• Veehouderij
• Genoeg voedsel voor iedereen
• Vlees eten duurzamer dan vegetarisch?
• Maatschappij op de schop
• Eén dag per week vegetarisch eten
• Is 'krekelbrood' de oplossing?

Milieuvriendelijke koe?

In de hele voedselproductie en -exportketen valt nog veel te winnen. Het is vooral belangrijk om zoveel mogelijk seizoensgebonden en lokale producten af te nemen. Dat geldt ook voor het veevoer. Daarin worden namelijk kostbare, hoogwaardige grondstoffen verwerkt en de productie ervan is zeer belastend voor het milieu. In april 2018 bracht milieuadviesbureau CE Delft de resultaten van een onderzoek uit waaruit blijkt dat vlees tot wel 53 procent duurder zou moeten zijn als de belastingdruk op het milieu zou worden doorberekend (Bron: CE). Voor het voederen van het vee zijn echter wel steeds meer innovatieve oplossingen, die kunnen bijdragen aan een duurzamere wereld. Het veevoer kan bijvoorbeeld gemaakt worden van eendenkroos.

Veehouderij

Een veganist gaat nog een stapje verder. Hij gebruikt niets van dieren en eet dus geen vlees of vis, net als een vegetariër, maar gebruikt daarnaast ook geen ander enkel dierlijk product. Geen eieren, geen melk, geen kaas, geen honing. Want ook voor de productie daarvan worden dieren gebruikt. Het houden van dieren voor ons eigen gewin is de veganist een doorn in het oog. Zelfs op kleine schaal. De koemelk is wat hen betreft bestemd voor het kalf. De honing voor de bij. Maar afgezien van de vraag of wij dieren mogen gebruiken om onszelf te verrijken, wordt wel gesteld dat vlees eten overbodig is. En dat niet alleen, het zou ook zeer egoïstisch zijn ten opzichte van andere wereldburgers. De hoeveelheden vlees die mensen in de rijke westerse wereld verorberen, gaan ten koste van voedsel voor mensen in armere delen van de wereld.

Genoeg voedsel voor iedereen

Zogeheten Wereldmaaltijden, zoals die geregeld georganiseerd worden in het hele land, laten ons zien dat er in principe genoeg voedsel beschikbaar is voor de hele wereldbevolking. Met een rekensom wordt al het voedsel van de wereld gedeeld door het aantal mensen op de wereld. Die cijfers worden gebruikt om een maaltijd samen te stellen. Daarin worden exact de hoeveelheden ingrediënten verwerkt die uit de rekensom zijn gekomen. Dan blijkt dat er wel degelijk genoeg voedsel is om nergens ter wereld honger te hoeven lijden. Het is alleen extreem oneerlijk verdeeld… Een wereldmaaltijd bestaat onder andere uit 267 gram tarwe, 164 gram wortelen, 247 gram fruit en nog veel meer ingrediënten. Er is geen vlees opgenomen in een wereldmaaltijd, vanwege de verspilling van voedsel dat mensen rechtstreeks kunnen eten.

Vlees eten duurzamer dan vegetarisch?

In augustus 2019 verscheen een VN-klimaatrapport, waarin gesteld wordt dat het landgebruik door mensen drastisch moet veranderen. Minder vleesconsumptie, minder voedselverspilling, minder ontbossing, het zijn slechts een paar voorbeelden van aanpassingen die gedaan moeten worden om de wisselwerking met klimaatverandering tegen te gaan. Tegelijkertijd is een volledig vleesloos dieet niet per definitie duurzamer! Sommige plantaardige stoffen zijn niet eetbaar voor mensen, maar wel voor dieren. Varkens eten vaak restproducten uit de voedingsmiddelenindustrie. Ook kippen zijn dol op onze voedselresten.

Maatschappij op de schop

Is een volledig vegetarische of zelfs veganistische wereld eigenlijk wel haalbaar? Minder gebruik van dierlijk voedsel, meer plantaardig eten, wordt aanbevolen door het Voedingscentrum. Maar het is nagenoeg onmogelijk om veehouderij helemaal uit te sluiten. Want niet alleen vlees voor consumptie is een product dat dan komt te vervallen, ook natuurlijke mest die nodig is voor de groei van gewassen verdwijnt. En daarnaast alle andere dierlijke producten, zoals leer, melk, kaas en dergelijke. Ga maar eens na in hoeveel producten ze verwerkt zijn als ingrediënt. Het zou dus een heel andere economie, arbeidsmarkt en consumentengedrag vereisen. Kortom: de hele maatschappij zoals we die in Nederland kennen, zou op de schop moeten. Dergelijke grootschalige veranderingen kunnen doorgaans maar tergend langzaam doorgevoerd worden. Gelukkig zijn er ook wel aardige compromissen. Consuminderen is daar één van. Een andere mogelijkheid is om biologisch vlees te eten, waarbij de hele keten op duurzame wijze doorlopen wordt, van dier tot bord. Als we zelf bereid zijn om ons (eet)gedrag aan te passen, kunnen dieren juist bijdragen aan een uitgebalanceerd ecosysteem, helpen bij het gezond houden van land en de verwerking van ons afval.

Eén dag per week vegetarisch eten

Er doet een stelling de ronde die ons vertelt dat alle klimaatdoelstellingen in één klap gehaald zouden worden, als iedereen één dag per week geen vlees meer zou eten. Maar wie nu denkt dat een prakje met tofu als vleesvervanger, of een sojadrankje in plaats van een beker melk, een goed alternatief zou zijn voor die vleesloze dag, die heeft het helaas toch mis. Voor de grootste productie van soja wordt namelijk kostbaar regenwoud gekapt, waardoor we wellicht nog verder van huis zijn. Er zijn echter voldoende alternatieven en ook hier geldt: consumeer met mate, liefst lokaal en seizoensgebonden. Granen, peulvruchten en noten zijn bekende bronnen van gezonde eiwitten. Groene bladgroenten leveren naast vitamine C ook ijzer. Biologisch is daarbij altijd de beste keuze: de bodem wordt daarmee minder belast en uitgeput. Het levert op de lange termijn zelfs meer op, in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt. Met minder vlees en een beperkte hoeveelheid soja kun je dus uitstekend een gezond, duurzamer leven leiden.

Is 'krekelbrood' de oplossing?

Vegetarisch is het niet, maar misschien is het eten van insecten wel de meest effectieve oplossing voor het wereldvoedselprobleem. Ze bevatten hoogwaardige eiwitten, die zij omzetten uit laagwaardige grondstoffen. Geen milieubelasting, geen CO2-uitstoot, wel gezonde voedzame bestanddelen voor onze maaltijd. Hoewel de meeste mensen gruwen bij de gedachte, zou het eten van insecten na verloop van tijd net zo gewoon kunnen worden als het eten van slakken, organen of andere ‘heel gewone’ dierlijke producten waarmee we in Europa vertrouwd zijn. Gewoon, omdat we ermee opgroeiden. Wellicht is de stap wat kleiner als we beginnen met het eten van producten waarin insecten niet als zodanig herkenbaar zijn. Zoals het brood dat eind 2017 door een Finse bakker aan het assortiment werd toegevoegd, gemaakt met meel van tarwe, zaden en... krekels. Het is voor mensen in Europa even wennen aan het idee, maar wereldwijd eten veel mensen al insecten, soms zelfs als lekkernij. In Nederland is het inmiddels toegestaan om insecten te verwerken in voedingsmiddelen, net als onder andere in België en Oostenrijk. Mits vermeld op de verpakking uiteraard.