Buffelvlieg: een wereldwijd gevaarlijke bijtvlieg

De buffelvlieg is een wereldwijd gevaarlijke bijtvlieg. Het insect dankt die roem aan haar hongerige bijtgedrag. Buffelvliegen voeren met regelmaat aanvallen op mensen uit. Dat doen zij in een zwerm met duizenden soortgenootjes gelijk. Wie door een massa vliegjes wordt gebeten, kan ernstig ziek worden. In delen van Afrika en Zuid-Amerika verspreiden zij bovendien wormpjes die de ziekte onchocerciasis (rivierblindheid) veroorzaken. Onchocerciasis veroorzaakt klachten als jeuk en blindheid. Buffelvliegen komen voor in Noord- en Zuid-Amerika, Europa, Azië, Afrika en in het oostelijke gedeelte van Australië. In Nederland is de buffelvlieg vooral actief van maart tot oktober, maar zorgt hier niet voor overlast. Ook zijn er in Nederland geen ziektegevallen bekend die zijn veroorzaakt door deze bijtvlieg.

Buffelvliegkoorts

De buffelvlieg is in andere delen van de wereld wel gevaarlijk. Een beet kan leiden tot verschillende klachten, zoals hoofdpijn, zwellingen, misselijkheid, koorts en gezwollen lymfeklieren in de nek. Deze symptomen staan bekend als de 'buffelvliegkoorts'. Dit is iets anders dan de ziekte onchocerciasis die door wormpjes van de buffelvlieg ontstaan.

Zwermaanval

Buffelvliegen zijn vooral gevaarlijk als zij een massale aanval uitvoeren. Dit gebeurt door vrouwtjesvliegen. De aanvallen komen voor in het voorjaar en in de zomer. Plekken waar dit vaak gebeurt zijn noordelijke streken, zoals Scandinavië, Siberië en Canada. Slachtoffers zijn voornamelijk personen die zich diep in de natuur wagen, zoals hikers, vissers en jagers.

Stikgevaar

Een aanval van een zwerm buffelvliegen is levensgevaarlijk. Slachtoffers kunnen stikken, wanneer honderden vliegjes de luchtwegen en keel binnendringen. De honderden beten tegelijkertijd kunnen een anafylactische shock veroorzaken. Dit is een acute allergische reactie die levensbedreigend is. Een anafylactische shock moet meteen medisch behandeld worden.

Een buffelvlieg herkennen

De buffelvlieg varieert in grootte van vijf tot vijftien millimeter. De vliegen hebben een robuust lichaam. De vleugels zijn waaiervormig. De meeste soorten buffelvliegen beschikken over een zwarte kleur, maar er bestaan ook gele en oranje exemplaren.

Levenscyclus van buffelvlieg

De levenscyclus van de buffelvlieg start, wanneer een vrouwtjesvlieg haar eitjes legt. Zij kan in haar ééntje voor een hoop nakomelingen zorgen. Een worp bestaat uit 200 tot 500 eitjes. De meeste soorten leggen hun eitjes op overhangende takken of planten in stromend water of op stenen in de rivier.

Larven en poppen

De larven komen uit in een stadium van vier tot dertig dagen. Na ongeveer één tot zes maanden verandert de larf in een pop. De larven leven in rivieren, kreken en watervallen. Afhankelijk van de soort bestaat de lengte uit vijf tot vijftien millimeter. Larven hebben een bruine, groene, grijze of bijna zwarte kleur. Hun kop is opvallend groot. De larven verpoppen uiteindelijk tot een buffelvlieg.

Bescherming tegen de buffelvlieg

Geschikte kleding

Ga je op trektocht door natuurgebieden waar veel buffelvliegen voorkomen? Neem dan maatregelen om jezelf te beschermen. Trek broeken en T-shirts met lange mouwen aan. Zorg ervoor dat er geen openingen tussen je kledingstukken zitten.

Stop je shirt in je broek en je broekspijpen in je sokken. Trek ook lichte handschoenen aan. Een net om het hoofd biedt extra bescherming. Op deze manier dek je je neus, mond, oren en ogen af en voorkom je dat buffelvliegen gezichtsopeningen binnendringen.

Permethrin

Een andere optie is om je kleding te dopen in permethrin. Dit is een chemische stof die de eigenschappen van de chrysant nabootst. Die stoot insecten af. Kleren met permethrin hebben hetzelfde effect als de bescherming van de chrysant. Wel slijt het effect na enkele wasbeurten weg.

DEET

Het insectenwerende middel DEET houdt buffelvliegen voor een gedeelte weg. DEET lijkt helaas niet te helpen als een buffelvlieg echt honger heeft. Kies bij het gebruik van een insectenspray voor een spuitbus of roller met een zeer hoge concentratie DEET. Hoe hoger het getal op de verpakking, hoe meer afstoting de DEET biedt. Breng het middel regelmatig opnieuw aan, zodat de geur duidelijk te ruiken blijft.

Onchocerciasis

Wormpjes van de buffelvlieg (bekend als de onchocerca volvulus) veroorzaken de ziekte onchocerciasis. Deze parasieten zijn alleen met een microscoop zichtbaar. De ziekte treft vooral de lokale bevolking in Afrika en Zuid-Amerika. Ook zijn er gevallen bekend in Jemen in het Midden-Oosten.

Symptomen

Om ziek te worden, moet je een groot aantal wormpjes in je lijf hebben. Symptomen van onchocerciasis zijn:

• Onderhuidse jeuk
• Huidafwijkingen
• Permanente blindheid

Behandeling met ivermectine

Onchocerciasis is goed te behandelen met ivermectine, ook wel bekend als Mectizan. Dit medicijn doodt de larven en verlamt de volwassen wormpjes. Het geneest niet de blindheid.

Uitbanprogramma

De Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) werkt inmiddels al enkele decennia aan het uitbannen van onchocerciasis. Dat gebeurt met Mectizan. Hele bevolkingsstammen zijn inmiddels behandeld met ivermectine. Dankzij deze grootscheepse operatie komt oncocerciasis inmiddels niet meer voor in Colombia, Ecuador, Mexico en en Guatemala.