Muggensoorten en muggen die in de winter steken

Wanneer in de zomer de deur opent staat dan schreeuw je al gauw: “deur dicht, de muggen komen binnen”. De muggen die je ‘s nachts uit de slaap houden met hun gezoem en akelige geprik. De mug die je ’s nachts in de zomer steekt is vaak de gewone steekmug. Een van de soort muggen die in Nederland voorkomt en ’s winters op non-actief gaat. Maar er zijn ook muggen die wél actief blijven in de winter en bloed zuigen bij de mensen.

• Steekmuggen (Culicidae)
• Andere muggen
• Aziatische tijgermug (Aedes albopictus)
• De geringde steekmug (Culiseta annulata)
• De molestusmug (Culex molestus) of supermug
• Dansmuggen
• Kriebelmuggen (Simuliidae)
• Langpootmuggen (Tipulidae)
• Motmuggen (Psychodidae)
• De steekmug herkennen
• Waarom steekt de vrouwtjesmug
• Habitat en larven

Steekmuggen (Culicidae)

Steekmuggen zijn familie van muggen (onderorde Nematocera) die behoren tot de orde van de tweevleugeligen (Diptera). In een Hollandse zomer kan het de gewone huissteekmug (Culex Pipiens) zijn of de geringde wintersteekmug (Culiseta annulata) die ons prikken en bloed zuigen. In de winter meestal de geringde steekmug. Beide muggensoorten zijn muggen die het meest rond en in het huis te vinden zijn.

Andere muggen

Wereldwijd zijn er zo’n 3.000 soorten muggen. Alleen de vrouwtjes maken de zoemgeluiden en die worden opgevangen door de geveerde antennes van de mannetjes. Ieder vrouwtje produceert haar eigen geluid, zodat haar mannetje niet gaat paren met een ander vrouwtje. De volgende muggensoorten zijn in Nederland actief:

Aziatische tijgermug (Aedes albopictus)

Zoals de naam al doet vermoeden komt deze mug oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië. De Aziatische tijgermug komt mee met internationale transsporten naar ons land en komt zo voor op plekken door het hele land, waar ze bestreden worden. De vrouwtjes van de tijgermug hebben eveneens bloed nodig voor de ontwikkeling van de eitjes in hun lichaam. Maar de tijgermug steekt overdag, wanneer de mens actief is. Een steek van de tijgermug is pijnlijk en kan een allergische reacties veroorzaken. De tijgermug zuigt eveneens van verschillende dieren bloed en maakt de kans op besmetting groter dan bij andere muggensoorten. Bovendien is er een kans dat de Aziatische tijgermug virussen van bepaalde tropische infectieziekten door geeft zoals: dengue (knokkelkoorts) en chikungunya.

De geringde steekmug (Culiseta annulata)

Deze steekmug is groter dan de gewone steekmug, en heet ook wel grote steekmug. De geringde steekmug heeft een gespikkeld uiterlijk en witte ringen om de donkere poten. Juist vanwege het gestreepte en gespikkelde uiterlijk wordt de wintermug vaak aangezien voor een tijgermug. Maar in tegenstelling tot de geringde steekmug is de tijgermug gitzwart met veel duidelijker witte strepen op het lichaam en poten. De geringde steekmug is net als de gewone steekmug, binnenshuis aan te treffen. Het verschil met de gewone steekmug is dat de geringde steekmug actief blijft in de winter en het vrouwtje de hele winter door eitjes kan leggen en dus bloed nodig heeft.

De molestusmug (Culex molestus) of supermug

Een hybridesoort van de gewone steekmug is het tweelingzusje, de molestusmug of wintermug. Sinds 2010 komt deze nieuwe steekmuggen voor in de Nederlandse fauna. De Culex Pipiens Molestus is bijna niet te onderscheiden van de gewone steekmug. Aan het uiterlijk zie je het verschil niet en alleen met DNA-analysetechnieken kan het verschil worden aangetoond. De molestusmug is een mug die in de winter actief blijft in tegenstelling tot de gewone steekmug die normaal gesproken op non-actief gaat in de winter. Waar op gelet moet worden is de plek waar de larven tot mug reduceren, want de larven van de mug zijn bodem bewonend. Dit wil zeggen dat ze onder rottend organisch materiaal worden afgezet waar de gewone steekmug de larven afzet op het water. Ook zijn de monddelen bij de molestusmug sterk gereduceerd in vergelijking met de gewone steekmug. Muggenbeten kunnen dus ook in de winter voorkomen! De molestusmug steekt het liefst zoogdieren, waaronder mensen, en soms vogels. De al aanwezige muggen in ons land kunnen zo het besmettelijke Westnijlvirus overbrengen op mensen en zijn daarom een bedreiging voor de mens.

Dansmuggen

Dansmuggen worden ook wel vedermuggen genoemd, en zijn volledig ongevaarlijk.

Kriebelmuggen (Simuliidae)

In Nederland komen 17 verschillende soorten kriebelmuggen voor. Kriebelmuggen zijn kleine mugjes, (een tot vijf millimeter) met kleine vleugels, korte pootjes en antennes. De kleur van kriebelmuggen is zwart tot oranjerood. De vrouwtjes zuigen bloed bij mensen wat een dagenlange jeuk en zwelling geeft. In Europa zijn het veroorzakers van het Schmallenbergvirus.

Langpootmuggen (Tipulidae)

De grote muggen met de enorme lange en dunne poten en grote vleugels, die vaak in de herfstperiode massaal zichtbaar zijn. Ze zijn voor de mens onschuldig maar hun emelten brengen wel schade toe aan de omgeving (in het gazon waar ze 's nachts uit het holletje uit de grond komen om de groene delen van de grassen te eten).

Motmuggen (Psychodidae)

Motmuggen hebben een pluizig uiterlijk en lijken wel op kleine vlinders. Ze leven in een vochtige omgeving, zoals het riool, afvoer- of waterputjes. Ze worden ook wel aalputmotje genoemd. De motmug heeft wel een steeksnuit maar steekt niet. De motmug is gewoon irritant.

De steekmug herkennen

Een gewone steekmug heeft een klein, dun en broos lichaampje van 4 tot 6 millimeter lang en is bruin van kleur. De steekmug heeft zes dunne en lange poten en bij alleen het mannetje zijn de poten sterk behaard. Het mannetje heeft geveerde voelsprieten en het vrouwtje heeft gewone voelsprieten. Met de twee voelsprieten nemen ze geuren en geluid mee waar. De voelsprieten van het mannetje steken iets meer omhoog dan bij het vrouwtje. De kop heeft een zichtbare zuigsnuit die muggen nodig hebben om de plantensappen mee op te zuigen. Het achterlijf van het vrouwtje eindigt stomper dan bij het mannetje en de verschillende segmenten hebben bij het vrouwtje, ieder een wit randje vooraan.

Waarom steekt de vrouwtjesmug

Onder normale omstandigheden voedt een mug zich met plantensappen. Maar als een vrouwtjesmug eieren gaan leggen, heeft ze een voedzamere maaltijd nodig. Ze prikken een dier of een mens in de huid en zuigen bloed uit een ader. Het bloed is namelijk nodig voor het bloedeiwit. Eiwitten die de mug gebruikt om de eitjes te laten ontwikkelen. Vrouwtjesmuggen komen af op geuren en temperatuursverschillen van mensen. De meeste muggen speuren eerst visueel naar een prooi en dan naar geuren en warmteverschillen die pas opgemerkt worden, wanneer de mug dichtbij is. Muggen hebben aanpassingen om stoffen te ruiken die worden uitgescheiden door het zweten, en stoffen bij het uitademen, waaronder koolstofdioxide. Wanneer het vrouwtje bloed drinkt van een organisme, injecteert ze tevens een antistollingsmiddel. Dit stollingsmiddel is waar de mens op reageert door histamine vrij te laten waardoor de huid een muggenbult gaat vertonen, die jeukt.

De steekmug en de zuigsnuit
Veel insecten lijken op de steekmug. Het onderscheid met andere insecten is dat de mug een zuigsnuit heeft die naar voren wijst. De zuigsnuit is een soort verlenging van de monddelen en bestaat uit een bovenkaak, onderkaak en lippen, die het zuigbuisje vormen. Wanneer de zuigsnuit gebruik wordt om bloed op te zuigen, moet ze eerst door de huid heen. De zuigsnuit heeft een buisje waar een bundel stiletten in zitten. De stiletten zijn gevormd uit de kaken en zijn lang, dun en hol en een van de stiletten is erg scherp. In rusttoestand zijn de stiletten beschermd door een schede, die gevormd is uit de onderlip. Bij het steken zet de mug kracht om door de huid te komen, door met haar kop te trillen en duwen tot de scherpste stilet door de huid gaat en dan volgt de andere. Ze laat onmiddellijk wat speeksel met een antistollingsmiddel in de wond lopen, wat ervoor zorgt dat het bloed niet kan stollen bij het opzuigen. Wel ontstaat daardoor de vervelende jeukende muggenbult en het kan zijn dat het ziektekiemen bevat van mensen die eerder geprikt zijn. Zo kunnen muggen ziektes verspreiden. Bij de steekmug steken de vleugels over het achterlijf uit en het borststuk staat in rust enigszins omhoog.

Habitat en larven

Muggen zijn vaak te vinden waar stilstaand water is. Een vijver, een emmer waar water in blijft staan na een regenbui, een niet afgesloten regenton, plantenbakken, sloten of andere watergebieden. Vrouwtjesmuggen zijn de muggen die in de woningen van mensen te vinden zijn. Ze zijn op zoek naar bloed die ze nodig hebben om eieren te leggen. De paring gebeurt in de lucht en de eieren worden net onder of op het wateroppervlakte afgezet. Enkele dagen verder, opent het eikapsel zich en samen met wel 200 muggenlarven beginnen de larven een zwemmend leven. De larven verpoppen zich in het water en na vier vervellingen, wordt de larf een pop. Na enkele dagen of weken (afhankelijk van de temperatuur) barst het huidje van de pop open en kruipt de volwassen mug eruit. Als de vleugels gedroogd zijn en het bloed van de mug in alle aderen stroomt, vliegt de mug weg om ongeveer vier weken te leven. Mannetjesmuggen leven maar kort en hebben als taak om de vrouwtjes bevruchten. Behalve de muggen die in de herfst worden geboren, omdat ze moeten overwinteren om het volgend jaar in de lente voor nageslacht te zorgen.

De stekende mug in de winter
Is de gewone steekmug aan het eind van de herfst nog in leven dan wordt er een overwinteringsplaats gezocht. Een muggenlijfje is koudbloedig en ze hebben warmte nodig om te kunnen functioneren. Ze gaan dus in de winter op non-actief. Muggen die een plekje vinden in verwarmde ruimten (huiskamer of keuken) blijven echter wel actief en de vrouwtjes kunnen dan ook in de winter blijven steken. Normaal wordt de huissteekmug pas weer in de lente actief, wanneer het weer warmer wordt. Naast de geringde steekmug, die in de winter actief blijft, kan een muggenbult ook komen door de wintermug of de molestusmug.