Identificeren van papiervisjes, zilvervisjes en ovenvisjes

De opmars van papiervisjes in Nederland heeft menig huishouden tot wanhoop gedreven. Waar men vroeger veelal last had van zilvervisjes, nemen de papiervisjes de taak nu over. Naast deze twee veel voorkomende dieren is er ook nog het meer zeldzame ovenvisje. Deze dieren worden heel vaak fout geïdentificeerd. Dit is een nadeel, want voor een juiste aanpak is een goede identificatie onontbeerlijk.

De groep zilvervisjes

De drie insecten zijn de enige vertegenwoordigers van de groep insectvisjes in Nederland. De groep staat het meest bekend onder de naam zilvervisjes. Deze naam brengt onduidelijkheid omdat dan bijvoorbeeld een papiervisje onder de zilvervisjes valt maar geen zilvervisje is. Daarom is de naam insectvisjes meer passend om verwarring te voorkomen.

Hulp bij identificatie

Weinig mensen zijn in staat binnen een paar tellen te zien of ze een papiervisje of zilvervisje voor zich hebben. Daarnaast is Google helaas ook niet geschikt om hulp te zoeken: bij Google Afbeeldingen worden de namen door elkaar gebruikt en zijn meestal rond de 50% van de afbeeldingen fout geïdentificeerd. Voor meer duidelijke afbeeldingen en juiste identificatie kan hulp worden ingeroepen van waarneming.nl.

Het papiervisje

Dit insect is momenteel het meest voorkomend van de insectvisjes in de huizen van Nederland. Waar veel mensen zullen menen last te hebben van zilvervisjes, is dit meestal een foute aanname. Omdat vroeger het zilvervisje meer bekend was, worden de papiervisjes (die veel op zilvervisjes lijken) onder dezelfde noemer gezet. Er zijn echter een paar duidelijke verschillen.

Een eerste verschil is dat een papiervisje hariger is dan een zilvervisje. Vooral bij de kop en in de nek zijn duidelijke haarbanden te onderscheiden. Ook het achterlijf draagt haren in bosjes aan de zijkant van het lichaam. Het papiervisje is verder de langste van de familie en kan 18 mm lang worden. De kleur van een papiervisje die al zijn schubben nog heeft is donkerblauw tot donkergrijs. Echter, de schubben kunnen afvallen door schuren tegen materiaal waardoor dit kenmerk afvalt. Onder de schubben zit namelijk de witte onderhuid die ook aanwezig is bij de andere insectvisjes. Veelal worden ook de antennen genoemd als kenmerk omdat het papiervisje antennen heeft langer dan het lichaam. Ook deze antennen kunnen afbreken wat identificatie kan bemoeilijken, maar een insectvisje met antennes langer dan het lichaam is wel altijd een papiervisje.

Het zilvervisje

Vroeger het meest voorkomend van de insectvisjes, de aantallen van het zilvervisje nemen nu eindelijk af. Het zilvervisje is precies zoals de naam zegt zilver. Deze kleur is aanwezig mits alle schubben aanwezig zijn. Anders komt de witte onderhuid tevoorschijn net als bij het papiervisje. Wat een duidelijker verschil is, is het gebrek aan beharing. Een zilvervisje heeft nooit bosjes haren aan de zijkant van het lichaam, vaak slechts enkele haren. Het hoofd en de nek zijn niet behaard wat een groot verschil is met het papiervisje. De antennes van een zilvervisje zijn maximaal de lengte van het lichaam maar kunnen afbreken. De maximale lengte ligt rond de 14 mm.

Het ovenvisje

Er is een zeer kleine kans dat het ovenvisje aanwezig is in huis. Vroeger kwamen ze voor bij bakkerijen omdat ze slecht kunnen leven onder de 25 graden. Dit insectvisje is het kleinst van de drie en wordt niet groter dan 10 mm. Hun schubben zijn geel en zwart, en ze zijn net zo behaard als het papiervisje. Hun witte onderhuid kan beige lijken. De antennen van het ovenvisje worden nooit langer dan het lichaam.

Bestrijding van de insectvisjes

De bestrijding van insectvisjes is uiterst moeilijk. Bij een ovenvisje zijn er weinig problemen, omdat een huis zelden lange tijd boven de 25 graden blijft. Daarom komen ze ook praktisch gezien niet voor. Het papiervisje en zilvervisje kunnen heel lastig worden om weg te krijgen.

Naast het feit dat ze bijna alles eten zoals behanglijm, kruimels, dode planten en papier halen ze water uit de lucht. Als klap op de vuurpijl kunnen de insectvisjes prima 100 dagen zonder voedsel uithouden. Verder zijn ze volledig ongevoelig voor lokdoosjes (ze lopen er slechts per ongeluk in), zijn ze vliegensvlug en voor elke die je vangt zitten er vijf achter het behang. Het enige voordeel van deze beesten is dat het schone dieren zijn en ze dus geen ziektes met zich meedragen.

Wat is er dan tegen te doen? Maatregelen zijn meestal de bescherming van de boeken of belangrijke stapels papier. Sluit deze op in een luchtdichte plastic bak en zorg ervoor dat alles voor het opsluiten is gecontroleerd op insectvisjes. Denk daarbij ook aan de kleintjes die niet veel groter zijn dan 2 mm. Sommige mensen offeren een boek op om ze tevreden te houden zodat andere boeken niet worden aangevreten. Natuurlijke vijanden zijn er verder bijna niet, naast de trilspinnen die vaak in huis te vinden zijn. Een trilspin is in staat om een insectvisje te vangen met haar warrige web. Ook willen honden of katten nog wel eens een insectvisje oplikken. Chemische bestrijding is ook een optie, maar ga daarvoor altijd langs bij een professional.

Als laatst is er nog de soortspecifieke aanpak waar de identificatie zeer belangrijk voor is. Een zilvervisje is namelijk afhankelijk van een hoge luchtvochtigheid. Ze komen ook meer voor in oude huizen. Meer ventilatie of het gebruik van vochtvreters is een optie om zilvervisjesaantallen te doen afnemen. Hierdoor kan een shift ontstaan naar meer papiervisjes, omdat deze meer droge omstandigheden prefereren. Echter, bij een luchtvochtigheid onder de 55% wordt het voor hen ook te droog en zullen ze overlijden. Een lage luchtvochtigheid remt ook de ontwikkeling van de jonge papiervisjes.