Gestoken door een bij of wesp: wat moet ik doen?

Bijen en wespen steken niet vaak, maar het komt wel voor. Als je wordt gestoken kan er een pijnlijke reactie aan de huid optreden, maar er zijn ook ernstige reacties mogelijk. Bij iemand die allergisch is, of als iemand vaak is gestoken, kan het zelfs dodelijk zijn! Doorgaans is het niet nodig om naar de dokter te gaan, uitzondering is wanneer in of om de luchtwegen, neus, oren en ogen wordt gestoken. Een bijensteek of wespensteek kan goed worden behandeld door de plek te koelen, eventueel de angel te verwijderen en de pijn te bestrijden. Bij wespensteken is het belangrijk dat de plek goed ontsmet wordt. Ook bij bijensteken kan dit geen kwaad.

Over bijen en wespen

Tot de bij-achtigen (Apidae) behoren de bijen en hommels. Bijen steken zelden, en hommels zo goed als nooit. Om deze dieren tot steken te krijgen, moet je ze vangen, slaan of erop gaan staan. Als er een beestje op je land kun je er nog wel eens op slaan, en een insect in het gras zie je niet altijd. Het is dus zeker niet zeldzaam om door deze dieren gestoken te worden, maar ze zullen altijd eerst proberen te vluchten. Wespen (Vespidae) zijn een ander verhaal. Tot de wespen behoren onder andere sociale wespen en hoornaars. Wespen en hoornaars steken snel, vooral hoornaars kunnen erg agressief zijn. Zeker wanneer meerdere wespen aanvallen, kan dit een gevaarlijke situatie opleveren.

Typen reacties

Afhankelijk van je gevoeligheid voor steken en het aantal steken, kunnen er verschillende typen reacties optreden.

Lokale reactie

Een lokale reactie treedt meteen na de steek op. Bijna elke steek leidt tot een lokale reactie. Deze reactie bestaat uit pijn, roodheid en zwelling. Ook kan de huid verharden en jeuken. De reactie is in principe niet gevaarlijk. Alleen steken rondom oogleden, neus, lippen oren en luchtwegen leveren een potentieel gevaarlijke lokale reactie. Is dit het geval? Bel dan een dokter. Als dit niet het geval is, dan is er niets aan de hand. Een lokale reactie verdwijnt na enkele uren of dagen.

Toxische reactie

Een toxische reactie is ernstiger. De kans dat een toxische reactie optreedt, wordt groter met het aantal steken. De toxische reactie treedt op naast een of meerdere lokale reacties. Een toxische reactie kan bestaan uit: moeheid, braken, diarree en hoofdpijn. In ernstige gevallen kan verlaging van de bloeddruk optreden, stuipen en zelfs bewustzijnsverlies.

Allergische reactie

Een allergische reactie treedt op als degene die gestoken wordt, allergisch is voor het gif. Het is goed mogelijk dat je allergisch bent voor bijen maar niet voor wespen of andersom. Een allergie voor bijen- of wespengif ontwikkelt zich doorgaans na een steek. De kans op een allergische reactie bij de volgende steek is groter als de steek groter is en langer dan 12 uur blijft zitten, of als er weinig tijd tussen steken zit. Een allergische reactie is bij iedereen anders, maar heeft meestal tot gevolg: grote, pijnlijke zwelling op de gestoken plaats, zwelling van de tong maakt het slikken moeilijk, angst en een blauwe verkleuring van de huid. Andere mogelijke gevolgen zijn: daling van de bloeddruk, duizeligheid, bewustzijnsverlies, misselijkheid, braken, diarree en in coma raken. Een ernstige allergische reactie kan dodelijk zijn.

Gestoken: wat nu?

Voorkomen

Als eerst wil je natuurlijk voorkomen dat je nog een keer gestoken wordt. Zoemen er insecten om je heen? Loop dan rustig weg. Onverwachte bewegingen kunnen meer steken uitlokken! Kijk verder om je heen of er ergens een nest is. Zeker wespen en hoornaars verdedigen hun nest. Zie je veel insecten rondom een bepaalde plek? Neem dan zoveel mogelijk afstand.

Identificeren
Voor de behandeling van de steek maakt het niets uit, maar als je een allergische reactie krijgt is het handig om te weten welk beest je gestoken heeft. Ga in elk geval nooit een wesp die gestoken heeft achterna, hij kan vaker steken!

De angel verwijderen

Bijen laten een angel achter, wespen niet. Zit er nog een angel in de steek? Dan was het een bij. Verwijder de angel door met een nagel of een pasje langs de huid te schrapen. Pak de angel niet vast (ook niet met een pincet), want door de knijpende beweging zal er meer gif in de huid worden gepompt.

De plek behandelen

Om sneller van de pijn af te komen, koel je de gestoken plek. Hiervoor kun je een coolpack gebruiken, maar natte doeken werken ook. Maak vervolgens de plek goed schoon en ontsmet hem. Wespen zitten ook graag in vuilnisbakken en op vlees. Probeer na de behandeling van de plek af te blijven en vooral niet te krabben.

Pijn

De pijn kan lange tijd aanhouden. Eventueel kan een pijnstiller worden genomen.

Wanneer naar de dokter?

In principe hoef je voor een bijen- of wespensteek niet naar de dokter. Bij meer dan twintig steken (voor een volwassene) moet je echter wel naar het ziekenhuis voor observatie. De kans dat een toxische reactie optreedt is te groot. Wanneer je weet dat je allergisch bent, is het altijd verstandig om anti-allergie medicatie bij je te hebben. Heb je dit niet, neem dan contact op met een arts. Bij steken rondom de keel, neus, lippen, oren en ogen is het ook verstandig contact op te nemen met een dokter.

Is het te voorkomen?

Steken door bijen en wespen zijn doorgaans goed te voorkomen. Sluit zoetigheid goed af om wespen uit de buurt te houden, en hang geen wespenvallen in je directe omgeving. Blijf verder rustig als een bij of wesp op je af komt. Sta op en loop rustig weg. Rennen of om je heen slaan lokt steken uit. Een extra risicofactor is met blote voeten op het gras lopen. Zeker bij hoog gras sta je makkelijk op een bij voordat je hem ziet. Wanneer ergens een nest van wespen of hoornaars zit, bel dan de gemeente (Nederland) of de brandweer (België) om het nest te verwijderen. Kom er niet zelf in de buurt, want dit kan grote hoeveelheden steken opleveren. Als je voorzichtig bent is de kans dat je wordt gestoken klein. Zelfs als je wordt gestoken resulteert dit doorgaans alleen maar in een pijnlijke plek. Ernstige reacties komen gelukkig zelden voor.