Encephalitozoon cuniculi (E. cuniculi of EC) bij konijnen

E. cuniculi is een infectie die konijnen kunnen oplopen en waar snel bij gehandeld dient te worden. E. cuniculi, oftewel EC, is een heel klein organisme, een parasiet, die kan overleven buiten het lichaam van het gastdier, in de vorm van een spore. Raakt het konijn besmet met deze parasiet, dan zal het op den duur een aantal klachten gaan vertonen als verlammingsverschijnselen, evenwichtsstoornissen, een draainek en zeer veel drinken. Wordt het dier hier niet voor behandeld, dan zal het overlijden. Gelukkig krijgt deze ziekte steeds meer aandacht en neemt het aantal in konijnen gespecialiseerde dierenartsen, die voldoende kennis over konijnenziektes hebben, toe.

Wat is E. cuniculi?

Encephalitozoon culiculi is de benaming voor een klein eencellig organisme dat via besmetting in het lichaam van het konijn kan komen. Wanneer dit gebeurt, komen de parasieten in de latente fase en zal het konijn er geen last van ondervinden. Een groot deel (50-70%) van de konijnen is drager van de parasiet, maar deze kan zeer lange tijd passief aanwezig zijn in het lichaam en het konijn kan lange tijd geen symptomen vertonen. In veel gevallen wanneer het konijn een andere ziekte krijgt of stress ervaart, kan de ziekte tot leven komen. De parasieten gaan zich dan snel vermeerderen en er treedt een ontstekingsreactie op. Op de lange termijn kan er een chronisch infectie stadium ontstaan. E. cuniculi is besmettelijk, via inhalatie, urine of via de baarmoeder van moederkonijn op jong konijn. Zelf mensen kunnen besmet raken, maar dit is alleen bekend in gevallen van mensen met een zeer verlaagde weerstand (zoals bijvoorbeeld AIDS-patiënten).

Wat zijn de symptomen?

Meestal worden een weggedraaide kop, het schudden met de kop, evenwichtsstoornissen en verlammingsverschijnselen als typische kenmerken gezien. Er zijn echter meer klachten die kunnen duiden op E. cuniculi. Het volgende rijtje geeft de meeste symptomen van de ziekte weer, het zieke konijn hoeft deze niet allemaal te vertonen.

• een scheve kop
• Schudden met de kop
• Tollen rond de as
• Verlamming van de achterhand
• Omvallen
• Ongecontroleerde bewegingen van de achterhand
• Trekken of slepen met één of beide achterpoten
• Veel en vaak drinken en plassen (dit duidt op nierproblemen)
• Urine lekken over de achterpoten en buik (urinebrand)
• Verkleuring van het oog
• Verdikkingen van het oog (meestal in de voorste oogkamer)
• ritmisch heen en weer bewegen van de oogbol (nystagmus)
• Onverklaarbaar vermageren/gewichtsverlies

Af en toe komt het voor, dat het konijn een klacht heel even vertoont en dan weer een hele poos niet. Vervolgens komt de klacht veel erger terug. Dan is er toch vanaf het begin al sprake van E. cuniculi. Alle bovenstaande klachten kunnen ook duiden op andere ziektes, bijvoorbeeld een afwijking van de rug, een tumor in het oog, een nierbekkenontsteking, nierfalen, een middenoorontsteking of iets anders. Wel dient er bij al deze klachten altijd rekening te worden gehouden met een eventuele aanwezigheid van E. cuniculi. Grondig onderzoek is belangrijk om andere oorzaken uit te sluiten. Vermageren kan vele oorzaken hebben, zoals een gebitsprobleem, gas in de darmen, een nierprobleem of tumoren. Maar ook bij onverklaarbaar gewichtsverlies kan aan E. cuniculi gedacht worden.

De ziekte komt bijna niet voor bij hele jonge konijnen, omdat het tijd nodig heeft voordat E. cuniculi zich ontwikkelt. Verder speelt de leeftijd van het konijn geen rol voor het krijgen van de ziekte, maar vaak heeft er zich vlak voordat de ziekte tot uiting komt een stressvolle situatie voorgedaan. Konijnen ondervinden zeer snel stress, enkele voorbeelden hiervan zijn: een verhuizing, een koppeling aan een soortgenoot, inentingen, een operatie, vakantieopvang of gebitsproblemen.

Waarom geeft E. cuniculi neurologische verschijnselen en blaasproblemen?

E. cuniculi sporen hebben een voorkeur voor zenuwweefsel. Ze nestelen zich in de hersenen, het evenwichtsorgaan en/of in het ruggenmerg. Op deze manier kan het afwijkingen aan de kop en de achterpoten geven. Ook tast het de nieren en de zenuwcellen in de blaas aan. Door de nierontsteking drinkt en plast het konijn veel. Door de aantasting van de blaaszenuwen kan het konijn niet meer actief plassen en lekt het urine, waardoor een huidontsteking aan de buik of achterpoten kan ontstaan.

Wat te doen wanneer het konijn deze kenmerken vertoont?

Treden er één of meerdere van de symptomen van E. cuniculi op, dan is het zaak zo spoedig mogelijk naar de dierenarts te gaan. Het liefste een dierenarts die gespecialiseerd is in konijnen. Er zijn nog steeds veel dierenartsen die verkeerde diagnoses stellen of denken via de telefoon te kunnen zien wat een konijn mankeert. Dit is al in vele gevallen fataal geweest voor konijnen. Er is een aantal gespecialiseerde konijnendierenartsen. Ook kun je aan de telefoon vragen of de dierenarts specifiek konijnkundig is. Houd het konijn vooral warm wanneer hij ziek is, bijvoorbeeld met behulp van een kruik.

Aan de hand van de klachten zal de dierenarts aan E. cuniculi denken en vervolgens bloedonderzoek doen. Dit onderzoek is niet geheel betrouwbaar want de antilichamen van E. cuniculi worden namelijk bij zowel zieke als gezonde konijnen in het bloed gevonden. Maar het is de enige manier om E. cuniculi vast te stellen. Echt zeker weten of het konijn besmet is, weet je pas wanneer het konijn dood is en er pathologisch onderzoek gedaan wordt. Het best kan er uitgegaan worden van deze ziekte, totdat het tegendeel bewezen is. Het is van belang snel te handelen en er kan worden begonnen met het toedienen van medicatie voordat de onderzoeksresultaten bekend zijn. Fenbendazol (Panacur ®) is een middel dat het lichaam helpt om de infectie met E. cuniculi te bestrijden. Verdere medicatie zal bestaan uit onder andere antibiotica, ontstekingsremmers, pijnstillers en vitaminen. Het konijn wordt in veel gevallen een paar dagen opgenomen omdat het intraveneuze injecties betreft en de vitamine B injecties erg pijnlijk zijn. Ook kan de vochtbalans en het eet- en drinkgedrag van het dier zo beter in de gaten gehouden worden. Omdat de ziekte besmettelijk is, is het belangrijk dat andere konijnen in huis/het verblijf ook behandeld worden. Het hok/verblijf dient helemaal ontsmet te worden. Na 3 tot 5 dagen mag het zieke konijn weer naar huis. Het blijft belangrijk om het dier warm te houden, want konijnen die bijvoorbeeld bij kouder weer in een buitenhok zitten, blijken minder te herstellen. De eerste twee maanden is de ziekte nog besmettelijk voor andere konijnen.

Langere tijd doorgaan met behandelen?

De behandeling kan langere tijd duren en de ziekte kan ook weer opnieuw de kop opsteken. Het blijven behandelen met medicijnen is echter ook niet onschadelijk voor het lichaam. Of men door moet gaan met behandelen is moeilijke beslissing, het is belangrijk de levenskwaliteit van het konijn in de gaten te houden. Mochten de medicijnen niet voldoende aanslaan en reageert het dier hier nauwelijks op, dan zal het uiteindelijk niet meer leefbaar voor hem zijn. Dan is de meest humane oplossing het dier een langere lijdensweg besparen door hem in te laten slapen. Ook wanneer het konijn helemaal is opgeknapt, kan aangeraden worden om het konijn voor stressvolle periodes preventief te behandelen met Panacur ®. De behandeling begint dan twee weken voordat de stressvolle situatie begint en gaat nadien nog twee weken door.

Hoe te voorkomen?

E. cuniculi is helaas niet 100% zeker te voorkomen. Elk konijn kan het krijgen en er is geen inenting voor. Belangrijk om een konijn gezond te houden is om stress zo veel mogelijk te vermijden en voor een goede hygiëne in de leefomgeving te zorgen. Het hok dient regelmatig schoongemaakt te worden en het konijnentoilet dagelijks. De schade die de ziekte teweegbrengt, kan beperkt worden door zo spoedig mogelijk te behandelen.

Tot slot

Belangrijk

Hoe langer er gewacht wordt des te kleiner wordt de kans op herstel. Zorg dat een konijn met verschijnselen van E. cuniculi zo snel mogelijk behandeld wordt met medicijnen om de ontstekingsreactie tegen te gaan en eventuele zwelling in zenuwweefsel af te remmen. Als de verschijnselen al weken of maanden aanwezig zijn wordt de kans op genezing kleiner en kleiner. Er wordt gelukkig veel onderzoek naar deze ernstige ziekte gedaan. Wanneer een konijn aan de klachten is overleden, is het mogelijk bij te dragen in de onderzoeken door autopsie te laten uitvoeren. Dat kan helpen bij het vinden van behandelmethodes voor konijnen die in de toekomst besmet raken en het is de enige manier om uit te wijzen of het konijn daadwerkelijk aan de gevolgen van E. cuniculi overleden is. Een diergeneeskundige universiteit of de meeste gespecialiseerde konijnendierenartsen kunnen zo'n autopsie uitvoeren. Zo wordt er hopelijk steeds meer bekend over deze ziekte.