Beeldhouwen met speksteen

Speksteen, ook wel steatiet of zeepsteen genoemd, is een zachte steensoort en daarom heel geschikt voor kunstzinnige bewerking. Vooral het Aziatische speksteen uit China, India en Thailand en ook Braziliaanse stenen zijn ideale materialen die beeldhouwen voor iedereen toegankelijk te maken. De steensoort wordt vooral veel toegepast door hoby-beeldhouwers omdat er minder techniek nodig is voor de bewerking. Speksteen uit Scandinavië is tamelijk hard en wordt daarom vooral gebruikt voor vloeren en kachels. Verder wordt ook speksteen gevonden in Australië en Brazilië.

Mineralen talk, magnesiet en chloriet en drie keer zwaarder dan water

Speksteen werd, meer dan twee miljard jaar geleden, door stolling in de aardkorst, onder enorm hoge temperatuur gevormd. De steensoort komt in vele kleuren, tekeningen en structuren voor en voelt zijdezacht aan. De belangrijkste mineralen die in speksteen zitten zijn talk, magnesiet en chloriet. Dat de steen zo heerlijk aanvoelt komt door de talk. Magnesiet zorgt ervoor dat speksteen snel warmte opneemt en vasthoudt. De opnamecapaciteit van warmte is ruim twee keer zo hoog als van andere vuurvaste steensoorten. Chloriet en andere bestanddelen zorgen voor een mooie structuur en kleurnuances. Speksteen is een natuursteensoort met een zeer hoog soortelijk gewicht, namelijk 2980 kilo per kubieke meter, waardoor het bijna drie keer zo zwaar is als water. De steen is minder geschikt voor buiten. Het gepolijste oppervlak kan snel dof worden en door het binnendringen van vocht kan de steen bij vorst scheuren.

Pas tijdens beeldhouwen op met het hakken

Het bewerken van de zachte speksteensoort is een geliefde bezigheid van minder ervaren beeldhouwers. Het laat zich goed raspen, zagen en op andere manieren bewerken. Ook kan het goed geschuurd en gepolijst worden. Bij het polijsten komen de mooiste kleuren te voorschijn die daarna nog verdiept kunnen worden door de steen in de was te zetten. Er moet wel op gelet worden dat er geen kristallen in zitten die zeer hard kunnen zijn. Ook kunnen er soms breukvlakken in zitten of schilferige plekken.

Bij sommige stenen, zoals Chinees speksteen, is hakken af te raden omdat deze soort niet hard en compact genoeg is om de klappen van de beitel en hamer op te vangen. Braziliaans speksteen is compacter en laat zich wél redelijk goed hakken. Gelaagde stenen kunnen beter niet gehakt worden omdat de steen dan kan afbrokkelen. Stenen kunnen ook breukvlakken hebben die tevoren nauwelijks te zien zijn. Tijdens het beeldhouwen kan de steen dan plotseling splijten wat gelukkig met een goede steenlijm hersteld kan worden.

Steenvorm en onderwerp medebepalend voor kunstwerk

Speksteen is te koop in allerlei vormen en formaten. Ruwe stukken, grof en grillig van vorm, kunnen heel inspirerend zijn. Door de lijnen en de rondingen in de steen te volgen ontstaat er bij het kunstzinnig bewerken langzaam een abstracte of figuratieve vorm. Het karakter van de steen kan daardoor heel bepalend zijn voor het kunstwerk. De bedoeling van veel steenbewerkers is om de lijnen en rondingen van de steen te volgen en van daaruit een onderwerp te laten ontstaan.

Veel kleurnuances in stenen

De kleur van speksteen wordt bepaald door mineralen, oxideverbindingen en metalen die de steen bevat. Er zijn veel tinten zoals groen, rood, roze, bruin, geel/groen, geel/wit, zwart, grijs en wit. Maar er zijn ook veel combinaties van kleuren en oneindig veel kleurnuances. De hardheid van de stenen gaat mee met de donkerte van de kleur. Daarom zijn licht gekleurde stenen vaak makkelijker te bewerken met goedkoper speksteengereedschap of zelfs gereedschap om hout te bewerken. Chinese stenen zijn in het algemeen transparanter en helderder.

Speksteenkachels milieuvriendelijk

Speksteen wordt ook gebruikt als kachelomhulsel. Een speksteenkachel is een ideale warmtebron. Doordat de steen veel warmte absorbeert en geleidelijk weer afstaat is slechts één of twee keer per etmaal stoken voldoende. Terwijl in andere landen stenen kachels al jarenlang gebruikelijk zijn, ontdekken nu in ons land steeds meer mensen de grote voordelen van die kachels en dan vooral de relatief compacte speksteenkachel met zijn voortreffelijke eigenschappen. Ook uit oogpunt van milieu is een speksteenkachel een prima keuze. De kachel brandt schoon en zuinig en dankzij de stralingswarmte gaat er minder energie verloren door ventilatie. Met minder lucht in beweging droogt de lucht ook minder uit dan bij andere verwarmingsbronnen

Lees verder

• Beeldhouwen als therapie