Dieren EHBO: Shock

Shock is een toestand van onvoldoende circulerend bloedvolume. Het is een levensbedreigende toestand, die kan ontstaan door een stoornis van één van de vele essentiële functies van het lichaam.

Oorzaken

Een ernstige verwonding is bij dieren de meest voorkomende oorzaak van shock, maar ook zwaar bloedverlies, acuut verlies van vocht (zoals bij braken, diarree of wondvocht van brandwonden), vergiftiging, infectie, hartzwakte en een bemoeilijkte ademhaling kunnen shock veroorzaken. De toestand van shock ontstaat als er een storing in het circulatiesysteem optreedt. De bloedvoorziening van de weefsels vindt plaats door drie samenwerkende elementen. Men kan dit systeem vergelijken met dat van de watervoorziening.

1. Het hart — een pomp.
2. Bloedvaten — buizen.
3. Bloed — water.

Evenals de toevoer van water naar de kraan afhankelijk is van het goed functioneren van alle drie onderdelen, vereist ook de circulatie van bloed langs de cellen en organen van het lichaam een gezonde samenwerking van hart, bloedvaten en bloed.

Het bloedcirculatiesysteem voert zuurstof en voedingsstoffen aan en zorgt voor de afvoer van afvalprodukten. Als het hart niet goed functioneert kan het bloed niet stromen. Als de bloedvaten verstopt of doorgesneden zijn, kan de bloedstroom er niet doorheen. En als het systeem te weinig bloed bevat, kan het, zelfs al zijn hart en vaten intact, uiteraard niet functioneren zoals het behoort. Bij de behandeling en preventie van shock doen we alle moeite om de circulatie op peil te houden.

Het lichaam doet dit automatisch door

• de hartslag te versnellen;
• de kleine bloedvaten te vernauwen, zodat het bloed in de grotere vaten wordt geperst, die de belangrijke organen van bloed voorzien;
• de ademhaling te intensiveren om de zuurstofvoorziening te verbeteren van die delen van het lichaam, die door de slechte circulatie van zuurstof verstoken zijn.

Verschijnselen

Zwakte, collaps, coma en bewusteloosheid. Dit wordt veroorzaakt door een slechte bloedvoorziening van de hersenen; hoe minder het dier reageert, des te ernstiger is zijn toestand. De lippen en slijmvliezen van mond en oogleden zijn bleek van kleur. Dit komt doordat de bloedvaten in deze gebieden vernauwd zijn, zodat de geringere hoeveelheid bloed naar belangrijker delen van het lichaam kan stromen. De huid en poten voelen koud aan. Om dezelfde reden als boven is de bloedvoorziening van de huid sterk verminderd, waardoor de temperatuur afneemt. De rectaal opgemeten temperatuur is vaak laag.

Een snelle hartsiag (‘pols’). Deze kan meer dan 140 slagen per minuut zijn en is soms moeilijk te voelen en moeilijk te tellen. Deze toename van de snelheid is een poging om het hart meer bloed te laten rondpompen; de zwakte wijst op een zwakke hartactie.

Snelle ademhaling (meer dan 40 per minuut), die oppervlakkig en onregelmatig is. Door de toegenomen snelheid probeert het lichaam meer zuurstof naar de slecht voorziene weefsels te transporteren.

Diepliggende of starende ogen. De pupillen kunnen wijd zijn. Dit is een slecht teken en wil zeggen dat de gevolgen waarschijnlijk zeer ernstig of fataal zullen zijn.