Groepsvorming bij dieren

Sommige dieren leven alleen( solitair) en komen dus alleen bij elkaar om te paren. Anderen vormen groepen en leven langer bij elkaar. Alle groepen hebben ook nog eens een afwisselende grootte. Bij iedere groep ontstaan zowel voordelen als nadelen.

Verschil in groepen

Het verschijnsel van groepsvorming is niet altijd hetzelfde. Er is verschil wat betreft :

• grootte van de groep
• tijdsduur van de samenleving

Grootte van de groep

Een kleine groep dieren bestaat meestal uit minder dan tien dieren, bijvoorbeeld bij een gezin dat enkel bestaat uit de ouders en het nageslacht. Deze gaan weer weg als ze volwassen zijn en stichten vervolgens een nieuw gezin.
o.a. Walvissen,padden en ganzen leven in kleine groepen. Ook bestaan er middelgrote groepen die bestaan meestal uit minder dan honderd dieren maar meer als tien zo zoeken zwaluwen soortgenoten op voor tijdens hun tocht. Ook wolven leven in middelgrote groepen (roedel).Een grote groep dieren bestaat meestal uit meer dan honderd dieren. Vaak bij een samenscholing tijdens de trek. Deze enorme massa's dieren vormen een schitterend schouwspel denk maar aan de immense hoeveelheid sardienen die je in de zee kan zien of zalmen die ieder jaar weer terug gaan naar hun geboorteplaats teruggaan. Andere voorbeelden zijn sprinkhanen,bijen,mieren.

Tijdsduur van de samenleving

Solitaire dieren zijn dieren die dus enkel bijeen komen om te paren en vervolgens weer alleen gaan leven.
zoals de zwarte weduwe,schorpioen,beren. Sommige dieren leven ook voor een iets langere tijd bij elkaar vaak is dit om bv. te broeden wat voorkomt bij heel wat zeevogels ,te overnachten, zo slaapt een groep van vrouwelijke vleermuizen bij elkaar en om te trekken bijvoorbeeld padden die terug keren naar hun geboorteplaats. Ook zijn er dieren die voortdurend( permanent) bij elkaar blijven. Hier heerst een hiërarchie( Zie Wie is de baas ?)

voordelen en nadelen bij groepsvorming

voordelen

De meest voorkomende voordelen bij dieren zijn de voortplanting, bescherming en het voedsel verzamelen zo heeft een jager(predator) veel meer kansen tijdens het jagen en ook de prooien zijn vaak groter. Andersom voor de prooidieren verkleinen zij de pakkans en zorgen voor een verwarring van de jager ( denk maar aan de zebra). Maar ook bij een heel deel vogels zoals de papegaaiduiker is het een voordeel tijdens het broeden. Nog bij de vogels is het baltsen zoals bij de kemphanen waarbij ze in een soort arena moeten baltsen en vervolgens het vrouwtje de man uitkiest die haar aanspreekt. Bij vleermuizen ontstaat er een voordeel omdat ze in groepen overnachten. Tijdens de trek van heel wat vogels,sardienen,padden,... is de oriëntatiedie door de groepsvorming ontstaat positief.

nadelen

Tijdens het jagen in groep is wel een grotere pakkans maar anderzijds zorgt het jagen in groep ook voor een groot nadeel namelijk voedselconcurrentie. Bij de geboorte van dieren dreigt er ook soms gevaar voor nakomelingen zoals bij een aantal zeeroofdieren maar ook bij vissen waarbij de eitjes door andere vissen worden opgegeten. Door dat dieren massaal op elkaar zitten gepropt kunnen ook infecties ontstaan of een territoriumstrijd. Bij heel wat dieren zijn er eventuele bouwplanaanpassingen zodat concurrentie vermeden kan worden, dit heet nichedifferentiatie.

Wie is de baas?

In sommige groepen ontstaan er een hiërarchie ( bij vogels wordt dit pikorde genoemd) die uit verschillende niveaus bestaat en ieder lid heeft zijn eigen status.

de harem

een harem is een groep met één dominant mannetje een een aantal wijfjes. Ook hier verschilt de grootte telkens maar een groep mag niet te groot zijn want dan verliest de leider de controle ook kunnen de vrouwtjes hem aan en proberen hem van zijn leider plaats te verstoten. Tijdens de paartijd levert dit wel een heleboel gevechten tussen de mannetjes. Wanneer een haremleider te oud of te zwak is zal deze verdreven worden. Deze harem vind je terug bij edelherten,pelsrobben,...

matriarchaat

Als tegenhanger van de harem krijg je de matriarchaat waarbij de vrouwtje de macht overnemen en mannetjes lopen daar maar wat omheen. Om een goede reputatie bij haar te hebben kan je haar beschermen,'babysitten' op haar jongen, haar eten brengen,.... Deze dominante vrouwtjes kunnen we vinden in kuddes olifanten waarbij de oudste de baas is van de kudden. Ook neusberen leven volgens deze matriarchaat.

kaste

Bij een aantal insecten is er een speciaal kastesysteem waarbij er verschillende klassen zijn maar een efficiënte rolverdeling. ze organiseren en verdedigen hun nest perfect. enkele voorbeelden van dieren die volgens dit systeem leven zijn mieren, termieten en bijen. Er zijn verschillenden soorten kasten zoals een koning, koningin,soldaat en dar. Ook is iedere kaste qua lichaamsbouw aangepast aan zijn taak zo heeft een koningin van bijen een lang lijf om kinderen te krijgen, werksters hebben goed ontwikkelde monddelen en wasklieren om honingraten te kunnen maken en de larven te voeden en darren hebben dan weer goed ontwikkelde vleugels om de koningin te kunnen bevruchten tijdens de duikvlucht.