Zegekruid of Nicandra physalodes

Zegekruid! Een plant uit de familie van de Nachtschadeachtigen heeft zijn naam niet gestolen. Deze Zuid-Amerikaanse eenjarige plant is in de natuur wel degelijk aan een kleine zegetocht begonnen. Zijn wetenschappelijke naam ‘Nicandra’, is mogelijk vernoemd naar Nicander, de dichter-arts die 2000 jaar geleden al over planten schreef. Het tweede deel ‘physalodes’ is afkomstig uit het Grieks en betekent ‘blaasvormig’. Het verwijst naar het papierachtig omhulsel van de bes. In Engeland noemen ze hem apple-of-Peru. De plant heeft ook nog enkele andere interessante namen, zoals judasblaas of de Duitse naam mannersieg en ook de Engelse benaming Shoo-fly plant is niet mis. Over zulke namen kunnen we nog wel even fantaseren.

Beschrijving in de flora

In de flora wordt de plant nuchter beschreven: Stengel rechtopstaand, vertakt. Bladen eirond tot lancetvormig, meestal bochtig getand. Bloemen naast of boven de bladoksels, alleenstaand. Bloemkroon donkerblauw, aan de voet wit, soms met 5 blauwe vlekken. Vruchtkelk knikkend, door de naar buiten gebogen randen van de slippenkantig. Bes bijna bolvormig, droog, bruinachtig of geelgroen.

Medisch en giftig

Over het gebruik van de plant zijn tegenstrijdige berichten. Jonge blaadjes en zelfs de vruchten zouden gekookt eetbaar zijn. Deze gegevens zijn echter strijdig met berichten over sterke giftigheid van de zaden. Voorlopig zou ik er zeker geen stoofpotje mee maken.
Aan de andere kant is het ook eigen aan de hele familie van de Nachtschaden dat giftig, geneeskrachtig en eetbaar dicht bij mekaar ligt. Denk maar aan de aardappel, knollen eetbaar, loof en vruchtjes nogal giftig of de andere groenten uit de familie: tomaat, paprika, pepers....ook de verwante bessen van de ananaskers (Physalis peruviana) zijn eetbaar. Voorlopig ben ik zelf nog te voorzichtig of te laf om er eens goed van te proeven.

Flora Batava

Het zegekruid komt nu meer in de natuur voor, toch is hij blijkbaar al langer in Europa aanwezig. Zo vinden we de plant reeds beschreven in de Flora Batava van1800. Deze plant hoort in Peru thuis, van waar ze over de warme en gematigde luchtstreken verspreid is.....Zij moet narcotische eigenschappen bezitten en in haar vaderland als een diuretisch middel in gebruik zijn. Ook wordt zij in Michigan als een plaatsvervangster van de tabak gebezigd. Niet verwonderlijk zijn mogelijk gebruik als tabak, de beide planten zijn nauw verwant.

Hedendaags onderzoek

Chemisch gezien zitten er in het zegekruid tropaanalcaloïden zoals nicandrenone, wat verwant is aan de withanolides, de werkzame stoffen uit Withania somnifera en die plant is in de Ayurveda bekend als een versterkend adaptogeen.
Een diuretische werking werd heel recent geconstateerd in een onderzoek met ratten. De conclusie was 'In the present study alcoholic and aqueous extracts of Nicandra physalodes leaves (100mg/kg of body weight) showed increase in urine volume, cation and anion excretion.

Zegekruid, zeker een plant die we volgende jaren moeten blijven volgen, al was het maar als decoratieve tuinplant.

Voor verder onderzoek

• Adam G, Sethi PD, Subramanian SS. Investigations of nicandrenone--a withanolide-like aromatic plant steroid from Nicandra physaloides. Pharmazie 1976; 31(9):647-8.
• Evaluation of Alcoholic and Aqueous Extracts of Nicandra Physalodes Leaves for Diuretic Activity. In the present study alcoholic and aqueous extracts of Nicandra physalodes leaves (100mg/kg of body weight) showed increase in urine volume, cation and anion excretion. International Journal of Pharmaceutical & Biological Archives 2010; 1(4):331-334