Badasson, Provençaalse weegbree

Artikels schrijven over de onnozelste planten. Hoe kom ik erbij? Al ben ik niet de enige die daar genoegen in schept. Zo groeide er aan ons Franse huis, tussen muur en straat geklemd een onaanzienlijk grijs, licht houtig wordend plantje met muizige bloeiwijze, met de Franse naam Badasson, herbe brune en de Provencaalse naam baudigolo. De Franse ethnobotanist Pierre Lieutaghi heeft zijn nieuwe boek over 'tradition médicinale et autres usages des plantes en Haute Provence' zelfs de titel van Badasson & Cie meegegeven. Het is dan ook een plantje dat in de Haute Provençe een zeer grote, bijna mythische betekenis gehad heeft. De Latijnse naam is Plantago cynops L. of Plantago sempervirens Crantz. Dus niks anders dan een weegbreesoort.

Naamgeving en gebruik

Er is nogal wat verwarring over de naamgeving van deze mini-weegbreesoorten. Badasson wordt soms ook wel Herbes aux puces genoemd omdat de zaden op vlooien lijken, maar deze naam verwijst vooral naar Plantago afra L. (P. psyllium) en Plantago indica (P. arenaria), 2 eenjarige soorten waarvan de zaden veel slijmstoffen bevatten en officieel als laxeermiddel gebruikt worden.

In een oudere Flora van Nederland wordt de badassonplant summier beschreven als: Stengel van onderen houtig, liggend. Plant onbehaard. Uit de Middellandsche-Zeestreken, een enkelen keer aangevoerd gevonden. Bloeitijd Juni-Juli, en wordt Struikweegbree, P. Cynops genoemd en als zeer zeldzaam vermeld.

Badasson is het prototype van een volks geneesmiddel, die alleen maar in de Westelijke Provençe een grote bekendheid had en vooral mondeling werd doorgegeven. Vooral op de boerderij voor de dieren werd het veel gebruikt, maar het was ook een eerste hulpmiddel voor mensen, werd in de eerste plaats als wondgenezend middel (vulnerair) in de vorm van compres, bij verwondingen, brandwonden, kneuzingen, verstuikingen, bloeduitstortingen, aambeien, spataderwonden gebruikt, maar ook bij reumatische pijnen en eczemen.

Veel van de werkingen komen overeen met de andere bekendere weegbreesoorten zoal Smalle en Breedbladige weegbree, terwijl uit de enquete van Lieutaghi blijkt dat de mensen uiterlijk de Badasson niet als een weegbreesoort erkende, maar uit ervaring wel dezelfde toepassingen ontdekten.

Gebruik door de boeren

Het ethnobotanische onderzoek dat Lieutaghi in zijn boek Badasson & Cie beschrijft geeft een goed overzicht waar de mensen uit de streek deze Plantago voor gebruikten. Enkele voorbeelden uit de enquete die Lieutaghi en medewerkers in de jaren 80 gehouden hebben.

C'est pour les engelures. On fait de l'infusion avec la plante et on met les pieds et les mains dans l'eau'. Dus tegen winterhanden en voeten.

C'est bon pour faire des lavements du corp, quand on a des eczémas. Dus afwassingen of baden met een afkooksel van de plant bij eczeem.

Mon mari, il avait des hémorroïdes, sa mère lui dit: il faut faire de l'infusion de badasson et tremper le derrière dans une cuvette 1 ou 2 fois par jour. Dus bij aambeien een 'gatbad' nemen.

Verder werd de plant recenter ook veel gebruikt tegen een te hoog cholesterolgehalte en bij ouderdomsdiabetes. Dit zijn 2 werkingen die mogelijk ook te verklaren zijn door hun gehalte aan slijmstoffen, te vergelijken met fenegriekzaad.

Cultuur van de natuur

Het plantje Badasson illustreert het belang van het bewaren en inventariseren van oude kruidengebruiken, niet alleen uit gezondheidsoogpunt maar ook als een soort cultureel erfgoed, net zoals we oude werktuigen, fabrieksgebouwen en dergelijke bewaren. Alleen vind ik persoonlijk het bewaren en onderzoeken van oude medicinale planten en hun gebruik nog belangrijker omdat het ondertussen wel blijkt dat we die gebruiken kunnen actualiseren, waardoor ze opnieuw van belang kunnen worden voor onze gezondheid.

Enkele namen voor Badasson

Plantain toujours vert, herbe aux puces, herbe brune, baudigolo, hierba contra la gangrena, hierba del colesterol (Spanje),

Voor verder onderzoek

• http://www.tela-botanica.org/eflore/BDNFF/4.02/nn/50068/export/pdf
• Badasson Et Cie. Tradition Médicinale Et Autres Usages Des Plantes En Haute-Provence
• Lieutaghi Pierre. Het boek van Lieutaghi is niet zomaar een ouderwets kruidenboek, het is een eerder een ethnobotanisch onderzoek en reflectie over het belang van oude gebruiken in de meditterane cultuur.
• Pharm Acta Helv. 1989;64(7):183-7.
• Study in the chemical constituents of plantago cynops L. and antibacterial evaluation of verbascoside.Debrauwer L, Maillard C, Babadjamian A, Vidal-Ollivier E, Laget M, Salmona G, Afzal-Raffi Z.