Bereklauw en psoraleen

De reuzenbereklauw, officieel bekend als Heracleum mantegazzianum, is van huis uit niet inheems. Hij komt uit de Kaukasus en is al lang geleden als bijzonder ge­was naar West-Europa gehaald om kasteelparken te versieren. Daar verwilderde hij nogal gemakkelijk, zodat hij zich in sommige bossen een eigen ecologisch plaatsje ging veroveren. We kunnen ons nu bijna niet meer voorstellen dat hij populair geweest is als sierplant. Nu wordt je bijna als een kleine moordenaar beschouwd als je hem mooi vind.

Veroveraar

Vele jaren geleden nam de bereklauw eerst Engeland stormenderhand in, eerst als doelbewust geplante tuinbewoner, daarna als al te gewillige kolonisator met imperialistische neigingen. 'Voorzichtig met reuzenbereklauwen' en 'De reuzenbereklauw bedreigt ons land' waren de alarmerende koppen in sommige dagbladen. Niet alleen als onkruid vreest men de grote schermbloemige, maar meer nog vanwege de fotosensibiliserende eigenschap waardoor mensen overgevoelig worden voor zonlicht en dan ook lelijke verbrandingen en zelfs littekens kunnen oplopen.

Indrukwekkende bereklauw

Toch blijft het voor mij een bijzondere boeiende plant, al was het maar omwille van de mooie herinneringen uit mijn begintijd als kruidenliefhebber en als herborist. Mijn eerste kennismaking ermee was in de bosrijke villawijken bij de Nederlandse stad Breda. Ontsnapt uit eengrote villatuin stond hij langs de wegrand te pronken, het was alsof ik een voorhistorische plant ontmoette uit het dinosaurustijdperk. Ik veroorzaakte bijna een ongeluk, toen ik bruusk mijn auto op de weg tot stilstand bracht om vol eerbied maar ook wat verdwaasd deze verschijning te aanschouwen. Later heb ik ze aangeplant in mijn wilde tuin bij Weelde Statie, waar ze op het meest vochtige stuk, achter in de tuin, body gaven aan mijn border. Ook de buren hadden wel enige, weliswaar voorzichtige bewondering voor deze mastodonten, tot dat hun keurig tuintje van het ene jaar op het andere barstensvol stond met bereklauwbabietjes.
Het zijn nu eenmaal goede zaaiers, dat moet ook, omdat zo'n tweejarige plant na de bloei afsterft en zijn voortplanting moet verzekeren door zich uit te zaaien. Zaad dat in de decoratieve reuzenschermen mooi en veel aanwezig is.

Schermbloemigen en furocumarinen

De zogenaamde fotosensibiliserende werking is een bijzonder fenomeen, stoffen furocumarinen met de naam psoraleen en bergapteen maken de huid overgevoelig voor zonlicht waardoor gemakkelijk brandplekken en blaren kunnen ontstaan. Zo snel mogelijk de huid spoelen en uit de zon gaan voorkomt die verbrandingen. Vooral planten uit de familie der schermbloemigen (bereklauw, pastinaak maar ook bekende keukenkruiden zoals selder en peterselie) en de Rutacaea, citrusachtigen zoals Wijnruit en Citrussoorten kunnen deze overgevoeligheidsreacties veroorzaken.

Toch hebben deze stoffen ook positieve effecten, de psoralenen worden bijvoorbeeld gebruikt bij vitiligo en psoriasis, dus bij de behandeling van huidziekten.Furocumarinen zoals psoraleen kunnen pigmentatie in de huid stimuleren en dus de witte vlekken op de huid bij vitiligo verbeteren.
Verder is het ook duidelijk dat bij inwendig gebruikt, denk maar aan selder en peterselie, deze planten niet hetzelfde negatief effect veroorzaken. Furocoumarinen zijn weinig oplosbaar in water, en daarom is het inwendig gebruik van deze kruiden zonder risico. Ze zijn dan ook niet giftig in de klassieke betekenis van het woord, er moet alleen voorzichtig en met kennis van zaken mee omgegaan worden. En dan kunnen we ook plezier beleven aan de bereklauw en consoorten?

Psoraleen (furocoumarinen) in planten

• Petroselinum crispum (MILLER) NYMAN EX A. W. HILLL- Peterselie 0 - 12 ppm in Fruit; 10 ppm in blad;
• Pastinaca sativa L. -- Pastinaak; 7.3 ppm in wortel;
• Apium graveolens L. -- Selderij; 0 - 7 ppm in Fruit;
• Levisticum officinale KOCH -- Lavas; 6 ppm in Fruit;
• Foeniculum vulgare MILLER -- Venkel; 0 - 5 ppm in Fruit;
• Apium graveolens L. -- Celery; 2 ppm in bladwas;
• Angelica archangelica L. -- Engelwortel; in Plant;
• Citrus aurantiifolia (CHRISTM.) SWINGLE -- Bittere appelsien; in Fruit;
• Daucus carota L. -- Peen; in Plant;