Es, een mythische en medische boom

Afkomstig uit Noord-Amerika en Europa heeft de es (Fraxinus) steeds een belangrijke rol gespeeld in het leven van de mens. In de Germaanse mythologie werd de Wereld-es, de Yggdrasil, beschouwd als het middelpunt ran de kosmos. Hij was de grootste en de beste onder de bomen. De etagesnoei, de symbolische voorstelling van de verbinding tussen aarde en hemel vinden we, net als bij de linde en de taxus, ook bij de es terug.
Het merendeel van de ongeveer zestig essoorten stemt in grote lijnen overeen met de gewone es of de Fraxinus excelsior. Het zijn krachtige bomen met een dichte beworteling. Ze zijn gemakkelijk te verplanten. Ze verdragen echter moeilijk andere boomsoorten in hun omgeving en eisen al het voedsel voor zichzelf op.

Fraxinus botanisch.

De Fraxinus excelsior is één van Europa's grootste en belangrijkste loofbomen. Hij komt bij voorkeur op kalk- of kleihoudende gronden voor. De boom kan tot 45 m hoog worden en een omtrek van 6 m bereiken. De ijle kroon is hoog koepelvorming.
De tegenoverstaande knoppen zijn zwart, mat fluweelachtig en kegelvormig. De bladeren staan tegenover elkaar en zijn 20 à 35 cm lang en 1 à 13 cm breed. Ze zijn samengesteld uit een oneven aantal lancetvormige, fijngezaagde deelblaadjes. De herfskleur is geel.
Aan eenzelfde es kunnen ofwel mannelijke, ofwel vrouwelijke bloemen staan maar soms ook bloemen van beide geslachten.
De gevleugelde lancetvormige zaden zijn 3 tot 4 cm lang en hangen aan telen van 2 à 2,5 cm. De zaden verkleuren in de loop van het jaar van lichtgroen over geelachtig naar bruin.De bleekgrijze schors is bij jonge bomen glad. Later wordt ze onregelmatig gegroefd en dik.

Verscheidene soorten produceren hout van uitstekende kwaliteit. Het laat zich goed verwerken maar is toch sterk, taai en uitzonderlijk elastisch. Zijn elasticiteit dankt het aan het merkbare struktuurverschil tussen het lente- en het zomerhout.
Door zijn elasticiteit is het bijzonder geschikt voor het vervaardigen van stelen en handvatten, rackets, laddersporten, enz.

In de geneeskunde is het essenblad altijd bekend geweest om zijn anti-reumatische werking. Het is een van de bestanddelen van 'Graines Jura', een oud kruidenmengsel uit Zwitserland dat ook nu nog in sommige apotheken aangeboden wordt.

Samenstelling Graines Jura

• Peterseliezaad
• Kliswortel
• Berkenblad,
• Driekleurig viooltjeskruid
• Esblad,
• Vuilboomschors,
• Heermoeskruid,
• Jeneverbes
• Muntblad

40 gram van dit kruidenmengsel laat je gedurende 1 week in Malaga of andere wijn trekken. Natuurlijk is het ook wel mogelijk een tinctuur van dit mengsel te maken. Laat dan 40 gram in 1 liter alcohol van 45 % trekken gedurende 1 week.
Het kan vooral gebruikt worden bij reumatische klachten, jicht en artrose. Heeft ook een licht diuretische en laxerende werking en wordt dan ook als 'bloedzuiverend beschouwd.

Phytodolor

Esblad wordt ook in Phytodolor verwerkt, een moderne kruidentinctuur samengesteld uit Esblad, Ratelpopulier blad en schors en Guldenroedekruid. Met dit preparaat zijn enkele wetenschappelijke onderzoeken gedaan, waaruit een duidelijke diuretische en anti-inflamatoire werking bleek. Daarmee worden dan ook de oude volksgeneeskundige toepassingen bevestigd.

Een hele nieuwe toepassing is het gebruik van het zaad als bloedsuikerverlagend middel, een toepassing die wij hier in Europa niet kenden, maar in Marokko een traditioneel gebruik kent. Ook dat is is in recent wetenschappelijk onderzoek bevestigd en onderbouwd.

Zomaar een ordinair blad van een hele gewone boom met vermoede en onvermoede toepassingen. De wonderen zijn de wereld nog niet uit.

Voor verder onderzoek

• J Ethnopharmacol. 2005 May 13;99(1):49-54. Fraxinus excelsior L. evokes a hypotensive action in normal and spontaneously hypertensive rats.
• J Ethnopharmacol. 2004 Apr;91(2-3):309-16. Study of the hypoglycaemic activity of Fraxinus excelsior and Silybum marianum in an animal model of type 1 diabetes mellitus. (zaad). We conclude that the aqueous extracts of FE and SM exhibit potent hypoglycaemic and anti-hyperglycaemic activities in normal and STZ rats, respectively, without affecting basal plasma insulin concentrations.
• Wien Med Wochenschr. 2007;157(13-14):343-7. Phytodolor--effects and efficacy of a herbal medicine. Gundermann KJ, Müller J.