Sporkehout, Rhamnus frangula

Een interessant plantje, genaamd sporkehout, groeit van naturen onder ander in Nederland. Het is onduidelijk of het tot de struiken of bomen behoort, dit hangt af van welke indeling men kiest. De plant bloeit een groot deel van het jaar, daarna vormen zich besjes die in hun leven drie kleuren aannemen. Als ze opgegeten worden nemen ze nog een vierde kleur aan, want ze veroorzaken behoorlijke diarree.

Taxonomische indeling

• Klasse: Spermatopsida
• Orde: Rosales
• Familie: Rhamneceae
• Geslacht: Rhamnus
• Soort: frangula

Namen

Deze plant staat bekend onder veel verschillende namen. De bekendste zijn Sporkehout, Pijlhout en Vuilboom. Om het overzicht te bewaren zal ik hem in dit artikel aanduiden als ‘sporkehout’.

Omschrijving

Sporkehout groeit tot ongeveer zes meter hoog. Het bestaat uit rechtopstaande takken, die lang en dun zijn. De bast is glad en donkerbruin tot bruinwit, en heeft opvallende lichtgekleurde lenticellen (te zien als felgekleurde ‘bobbeltjes’ op de bast).
In april krijgt sporkehout eivormige bladeren. Deze glanzen van boven en hebben opvallende nerven. In de bladoksels van de bovenste takken groeien bloemen. Deze zijn groenwit en vallen nauwelijks op.

Verspreiding

Sporkehout is in heel Europa te vinden. Ook in West-Siberië en Noordwest-Afrika leeft deze plant. Sporkehout groeit voornamelijk langs de waterkant en tussen het kreupelhout. Verder komt hij vrijwel overal voor. De plant gedijt het beste op en zure grond, waardoor hij ook in beukenbossen te vinden is (zie ook beuk).

Voortplanting

Tussen mei en september maakt sporkehout zijn groenwitte bloemen aan. Deze bevinden zich in groepjes van drie tot tien in de bladoksels. De bestuiving vindt plaats door onder andere bijen en andere insecten. Nadat de bestuiving heeft plaatsgevonden, groeien er kleine groene besjes. Deze verkleuren naar rood, en vervolgens naar donkerblauw. Als ze rijp zijn, verspreiden ze een onaangename geur.

En de mens

Sporkehout komt aan de naam ‘vuilboom’ door zijn sterk laxerende werking. Na inname van de bast of bessen ‘bevuilt’ de persoon zichzelf, om het zo te zeggen. Als de bast gedroogd is, heeft deze een licht laxerende werking. Er kan bijvoorbeeld thee van gezet worden. De verse bast is een stuk sterker. Deze is braakwekkend.

De bessen zijn sterk laxerend, net als de blaadjes. Mensen die hiervan eten zullen zich er niet beter op gaan voelen, maar ook voor vee kan het problemen geven. Schapen bijvoorbeeld, hebben de neiging om de blaadjes uit te proberen. Hierdoor raken ook zij sterk aan de diarree. Verder wordt sporkehout gebruikt voor het bruin verven van textiel en wol. De houtskool kan gebruikt worden voor het maken van buskruid.