De exotische drie-urenbloem met een prachtige kelk

Van de drie-urenbloem (Hibiscus trionum) bloeien de bloemen van de vroege zomer tot de vroege herfst. De naam drie-urenbloem verwijst naar het feit dat de bloem van de plant slechts drie uren in de morgen bloeit. De exotisch uitziende bloemen hebben in het midden een zwart-rode vlek met gele meeldraden en rode stijlen. Na de bloei worden de exotische bloemen van de drie-urenbloem mooie rechtopstaande, klokvormige kelken met donkerpaarse verticale strepen en met de resten van de uitgebloeide bloem nog aan de top van de kelk.

• Drie-urenbloem (Hibiscus trionum)
• Kenmerken drie-urenbloem
• Van bloem naar kelk (binnenkelk)
• Penwortel en stengel
• Het blad
• De zaaddoos
• De Hibiscus trionum versus Hibiscus cannabinus (hennepbladstokroos)
• De bestuiving van de drie-urenbloem

Drie-urenbloem (Hibiscus trionum)

De drie-urenbloem is een lid van de Malvaceae (Kaasjeskruidfamilie) uit het geslacht Hibiscus onder de soort Hibiscus trionum. Het is een eenjarige plant die zichzelf elk jaar uitzaait met het zaad in de zaaddoos. De zaaddoos zit na de mooie en exotische bloei in een rechtopstaande, groene, doorzichtige kelk of ‘lampion’. De drie-urenbloem komt van nature voor in gebieden van Centraal-Europa, Centraal-Azië en Afrika (uitgezonderd West-Afrika). De plant in Nederland of België is gekweekt of verwilderd.

Kaasjeskruidfamilie (Malvaceae)
De kaasjeskruidfamilie is een grote familie. In Nederland en België vinden we de geslachten:

• Althaea (geslacht Heemst);
• Malva (geslacht Kaasjeskruid);
• Tilia (geslacht Linde):
• Abutilon.

Kenmerken drie-urenbloem

De eenjarige plant kan goed tegen droogte en houdt van een waterdoorlaatbare grond. Na de bloei zwelt de binnenkelk op en in de kelk zit de zaaddoos met het zaad. Het zaad wordt voor de winter verspreid en een weelderige bloei van de drie-urenbloem het jaar erop is verzekerd. De plant wordt ook wel blaashibiscus genoemd vanwege de opzwellende binnenkelk. De prachtige, exotische bloemen bloeien in de morgen van 8 à 9 uur tot ongeveer 11 à 12 uur. Elke bloem bloeit ongeveer drie uur en sluit dan weer. De Latijnse naam van de plant, Hibiscus trionum, is dan ook van dit gegeven afgeleid. Trionum betekent in het Latijns 'drie uur' en zo lang is ongeveer de bloeitijd van elke afzonderlijke bloem.

Van bloem naar kelk (binnenkelk)

De vliezige binnenkelk van de drie-urenbloem bestaat uit vijf doorschijnende ‘bladeren’ met donkerpaarse nerven in verticale richting en stijve haren. Na de bloei van de exotische drie-urenbloem blazen deze vijf ‘bladeren’ zich langzaam op en gaan de kelk vormen. De kelk of het prachtige lampionnetje. De donkerpaarse nerven geven verticale strepen op het lampionnetje en de omtrek van de vijf doorzichtige ‘bladeren’ geven vijf groene uitsparingen op de kelk. De kelk is dan ook vijfslippig en heeft de uitgebloeide bloembladeren nog aan de top.

Penwortel en stengel

Uit de penwortel groeit in het voorjaar een rechtopstaande, niet houtige en ronde stengel. De kruidachtige stengel en de bladstelen zijn bezaaid met meerdere spitse haren die uit één gemeenschappelijke basis komen: de sterharen.

Het blad

Het donkergroene, generfde blad is drie- tot vijflobbig waarvan de middelste lob de grootste is. De meeste bladeren zijn drielobbig en zijn diep ingesneden. De onderste bladeren zijn ronder, kleiner en minder diep ingesneden.

De zaaddoos

De vrucht is een vijfkleppige doosvrucht die middenin de opgeblazen kelk zit. Het vele zaad in de zaaddoos zaait zich gemakkelijk uit en zorgt voor het nageslacht.

De Hibiscus trionum versus Hibiscus cannabinus (hennepbladstokroos)

De Hibiscus trionum (drie-urenbloem) lijkt erg veel op de Hibiscus cannabinus. De Hibiscus cannabinus of de hennepbladstokroos is eveneens familie van de Malvaceae uit het geslacht Hibiscus. De bloemen van de Hennepbladstokroos hebben eveneens vijf bloembladeren met in het midden een donkere vlek. De donkere vlek is alleen paarser van kleur dan van de drie-urenbloem. Ook bij de grotere bloembladeren van de hennepstokroos is een zweem van een paarsachtige kleur te vinden. De bloemen van de hennepbladstokroos zijn groter dan bij de drie-urenbloem en de plant kan gemakkelijk een hoogte halen van drie meter terwijl de drie-urenbloem 50 tot 70 centimeter hoog wordt.

De bestuiving van de drie-urenbloem

De bloemen van de verschillende soorten Malvaceae (kaasjeskruidfamilie), waaronder de drie-urenbloem, hebben allemaal dezelfde opbouw. De bloem staat op stelen vanuit de bladoksel. De vijf bloembladeren zijn klokvormig en aan de voet vergroeid op de bloembodem waar de nectar zit. Bij veel leden van de kaasjeskruidfamilie, waaronder ook bij de drie-urenbloem, is er een buitenkelk (of bijkelk) aanwezig, een krans van bladeren onder de bloembodem.

In de bloembodem zijn de bloembladeren vergroeid met de meeldraden, waar de nectarbezoekers op afkomen voor de nectar. Op de helmhokjes van de meeldraden komen de stuifmeelzoekers op af en wanneer de meeldraden bijna gaan verwelken komen er vijf (bij de drie-urenbloem) of meer stijlen met bol- of draadvormige stempels tevoorschijn. De stuifmeel- en nectarzoekers raken de stempels aan met het stuifmeel van een andere bloem en er vindt bevruchting plaats (kruisbestuiving). Bij de familie van het kaasjeskruid buigen de stijlen vlak voor het verwelken naar de meeldraden toe en is ook zelfbestuiving mogelijk.