De veelzijdige varen voor binnen en buiten

In de laatste decennia van de vorige eeuw was de varen meer een trendplant, maar vanaf begin 21ste eeuw is de varen niet meer weg te denken uit onze tuinen, woonkamers en zelfs badkamers. Een relatief eenvoudig te houden plant, als je je tenminste aan de voorwaarden weet te houden. De varen is zowel voor binnen als buiten populair, staat in menig interieur en trekt door de aparte bladeren en het uitwaaieren van de bladeren altijd de aandacht. Waar komt de varen vandaan en kan je de varen goed houden?

Varen, algemeen

De varen behoort tot de zogenaamde vaatplanten. Vaatplanten zijn landplanten met vaatbundels, wat een soort transportmiddel is voor water. Varens hebben wortels die het benodigde water uit de grond onttrekken, zoals de meeste planten doen. Echter, ze kunnen ook rechtstreeks uit het water ‘tappen’. Er zijn vele honderden soorten varens, die zich overigens via sporen vermeerderen, en deze hebben allemaal bladeren die ontspringen uit de wortelstok. Ze zijn niet als vanzelfsprekend te vergelijken met zaadplanten. Er zijn varensoorten die vruchtbare bladeren hebben, maar er zijn er ook varens zonder sporen. De meeste varens zijn kruidachtige planten.

De varen is een zeer oude plantgroep. We vinden de varen in oorsprong met name in tropische en subtropische gebieden. Het leefklimaat, dat er vochtig is, is essentieel voor de varen. Om die reden is het dus ook bij uitstek een plant die het goed moet kunnen doen in de badkamer. Tenminste als de badkamer niet net iets te donker is.

De varen is een van de weinig niet-bloeiende planten die een grote sierwaarde heeft. Dit enkel en alleen door het blad. De varen moet het echt van zijn blad hebben en omdat er zoveel soorten zijn, is er voor iedereen wel een varensoort die men als mooi ervaart.

Verzorging varen

Zon en water

De varen kan gedijen in de zon en in halfschaduw. Dit geldt voor buiten én binnen. Een varen in het donker gaat het in het algemeen niet goed doen, ook al krijgt de plant genoeg water. Opgeteld zijn de ideale omstandigheden voor de varen:

• ietwat vochtige grond
• goed doorlatende grond (geen vaste grond dus zoals kleigrond)
• zon of halfschaduw

Check met enige regelmaat of de grond (potgrond of aarde) waar de varen met de wortels in staat, nog ietwat vochtig is. Overigens kan een flinke laag water onder in een pot weer tot wortelrot leiden, dus dat is niet de oplossing om deze plant in vochtige grond te laten staan.

Afmeting en kleuren

Er zijn minuscuul kleine varens en er zijn varens met bladeren van wel anderhalve meter. Het is dus geheel afhankelijk van de soort, hoe groot de plant kan worden. Ook de kleur kan heel divers zijn. De bijna appeltjesgroene varen is populair, maar de varen met het grote blauw/grijze blad is ook populair en is ook nog onderhoudsarmer. Verder zijn er ook nog wat diepgroen gekleurde en zachtgroen gekleurde varens.

Winterhard of toch niet?
Er zijn winterharde varens waar het blad zichtbaar blijft en er zijn varens die afsterven tot de wortel en het volgende seizoen weer opkomen. Of de plant na het bloeiseizoen afsterft of niet, is afhankelijk van de soort varen. Enkele voorbeelden:

• De eikvaren: dit is een relatief kleine soort én een soort die ook tijdens de koude maanden fier overeind blijft.
• De manvaren: dit is een varen die wel tot een kleine meter hoog kan worden. Hoewel de plant lang zijn blad vast kan houden, zal deze uiteindelijk toch het blad verliezen. Deze varen is overigens een van de weinige soorten varens die het ook op donkere plekken kan doen en met minder water tevreden is.

Woekeren

Sommige mensen willen de varen niet in de tuin, omdat deze zou gaan woekeren en overal dus de kop opsteekt. Dit is een zwaar overdreven gegeven, want er is maar één soort die zo kan woekeren en dat is de struisvaren, ook wel de 'bekervaren' genoemd. Heb je een grotere tuin dan kan deze varen overigens als plakkaat midden in het veld een prachtige bodembedekker zijn en is het argument dat deze plant woekert helemaal niet relevant.

Wanneer moet de varen gepland worden?

De varen kan zowel in het voorjaar als in het najaar gepland worden. In het voorjaar ontwikkelen de bladeren zich snel en dan heb je direct resultaat van je werk. Als je bewust voor het najaar kiest, dan hebben de planten alleen wat meer tijd nodig om de wennen aan de omstandigheden, maar varens kunnen zich ook dan prima ontwikkelen. Het is goed wat verteerd blad op de aarde rondom de varen te leggen als je de varen buiten gepland hebt.

Kan de varen altijd en overal?

Er zijn ongetwijfeld tuinen waar de varen niet helemaal op zijn plek is, maar de varen past in veel soorten tuinen. Denk hierbij aan:

• Wilde veldbloementuin. Laat alles lekker door elkaar groeien qua hoogte en kleur en laat het elkaar aanvullen.
• Een beachtuin met veel grassen en verweerd hout. Kijk dan meer naar de zilverachtige varens.
• Een rozentuin met als eyecatchers de rozen en als bodembedekker de varen, met name de hardgroene of appeltjesgroene kleur.
• Een grotendeels verharde tuin met alleen maar grote potten. De varen waaiert mooi uit in grote potten. Het is misschien wel handig in een dergelijke tuin met een druppelsysteem te werken, zo komen de planten nooit droog te staan.
• Een grindtuin met grote groene plakkaten. Het groen steekt mooi af tegen bijvoorbeeld grijs grind.
• Werk je met rotspartijen en water in je tuin, dan kan je daar de varen ook prima tussen laten groeien. De varen kleurt perfect bij bijvoorbeeld mooie roze waterlelies.

Tot slot

De varen is veelzijdig en voor iedereen is er wel een mooie varen. Er zijn vele kleuren, bladtekeningen en qua volume is er ook van alles te koop. Bij een consequente behandeling is de plant verder niet zo veeleisend. De plant is voor binnen en voor buiten geschikt. Een absolute aanrader in de tuin, op het balkon of in huis.