Blauwspar (Picea pungens)

Naast de fijnspar en de Servische spar behoort de uit Noord-Amerika afkomstige blauwspar tot de bekendste sparsoorten, niet in de laatste plaats omdat deze boom veel als kerstboom wordt gebruikt. De grijsblauwe spar kan 35 meter hoog worden, omdat deze boom eenhuizig is kan een enkele boom ieder jaar nieuwe kegels met zaden vormen. Voor een kleine tuin is deze boom te groot, maar er bestaan dwergvarianten die maximaal drie meter hoog worden.

Verspreiding van de blauwspar

De blauwspar komt oorspronkelijk uit het westen van Noord-Amerika, alwaar de boom hoog in de bergen (Rocky Mountains) langs vochtige rivieroevers groeit. De blauwspar is voor de houtproductie naar Europa gehaald en vooral in Midden- en Noord-Europa aangeplant, eveneens is de boom ook als sierboom ingeburgerd, een bekende cultivar is de “Glauca”. Eind december wordt de blauwspar veelal als kerstboom verkocht, vanwege de horizontale overzichtelijk takken is zij zeer geschikt om versiering in aan te brengen. Taxonomisch gezien behoort de blauwspar tot het geslacht van sparren (Picea), tot de familie van dennen (Pinacea) en tot de orde van coniferen (Coniferae). Deze orde bestaat uit ruim 600 soorten, waaronder cipressen, dennen, sparren, zilvesparren, larixen, levensbomen, en ook de jeneverbes.

Groeiwijze en uiterlijke kenmerken

Net als veel andere sparren groeit de blauwspar kaarsrecht omhoog, het karakteristieke kenmerk van de blauwspar zijn de horizontaal uitstekende takken en grijsblauw tot grijsgroene kleur. De boom kan 25 tot 35 meter hoog worden, in de eerste tien jaar zo’n drie meter. De naalden zijn zo’n 2 tot 3 centimeter lang en blauw tot grijsgroen van kleur, zowel aan de onderzijde als bovenkant. Daarnaast zijn de naalden puntig en licht stekend. De boven- en onderkant van de naalden vormen in dwarsdoorsnede een afgeplatte ruit, er wordt dus ook wel gesproken van vier zijden van de naald in plaats van twee zijden.

Huidmondjes

De huidmondjes (dat zijn de cellen waardoor heen zuurstof, koolstofdioxide en waterdamp kan worden opgenomen en afgestaan) zijn aan beide zijden van de naald aanwezig, en hiermee is goed het verschil te zien met de Servische spar die alleen huidmondjes aan de onderkant heeft. De naalden kunnen vier tot acht jaar oud worden. Omdat de boom een Picea betreft zitten de naalden met een stukje bladkussen van circa 1 mm vast aan de twijg, het is de moeite waard om indien men over een loep beschikt dit soort details onder een vergrootglas te bekijken, pas dan wordt duidelijk hoe stevig een naald vastzit aan een twijg, eveneens wordt dan de "wondere wereld" van de huidmondjes goed zichtbaar. De schors van de blauwspar is donker purperachtig bruin met ruwe schubben, de twijgen of loten zijn echter meer geelbruin van kleur. Groeien doen sparren, zo ook de blauwspar, doorgaans een keer per jaar, in het voorjaar beginnen de knoppen uit te lopen en worden de eerste nieuwe puntjes zichtbaar, dit zijn de nieuwe aanstaande takken, welke de boom in het voorjaar en zomer een wat frissere uitstraling geven.

Bloeiwijze

Omdat de blauwspar net als alle andere “Piceas” eenhuizig is, worden er mannelijke en vrouwelijke kegels gevormd. De vrouwelijke roodachtige kegels zullen na bevruchting uitgroeien tot zes tot tien (soms twaalf) centimeter grote hangende kegels, een groot verschil met de Servische spar welke slechts tot zes centimeter grote kegels vormt. Er wordt ook wel eens van vrouwelijke of mannelijke bloemen gesproken, dit is formeel niet juist omdat de kegels van sparren geen stamper en vruchtbeginsel bezitten en dus geen bloemen vormen. De kegels zijn breed cilindrisch van vorm en hangen naar beneden. De kegelschubben hebben een uitgebeten rand (citaat uit Heukels’ Flora van Nederland), met andere woorden: ze lopen uit in een rafelige stompe punt. In de kegels zijn de zaden “naakt” aanwezig, een blauwspar en alle andere coniferen behoren dan ook tot de clade van naaktzadigen.

Aanplanten in eigen tuin

Met een hoogte tot 35 meter is de blauwspar in veel gevallen te groot voor een gewone tuin, er bestaan echter ook cultivars die niet al te snel zullen groeien. Bijvoorbeeld de Picea pungens 'Glauca globosa' die een tot twee meter hoog wordt en dat pas na tien jaar, of de Picea pungens 'Blue Diamond' die na 25 jaar nog maar drie meter is. De Picea pungens 'Blaukissen' wordt zelfs slechts 70 cm groot, een echte dwergspar dus. In de wat ruimere tuinen kan het zeer fraai zijn om een normale grote spar te planten, de altijd groen blijvende boom zal geen overlast geven van bladafval. Mensen met een kleine tuin kunnen er ook voor kiezen om een gewone blauwspar tot een hoogte van bijvoorbeeld zeven meter te laten groeien, en de boom dan te verwijderen of de onderste takken af te knippen. Ook de tussenvorm Picea pungens 'Koster' is een goede optie, deze wordt maximaal 8 meter hoog. De beste plek om een grote blauwspar in een eigen tuin aan te planten is centraal in het midden, of in elk geval ruim van de erfafscheiding.

Snoeien en onderhoud

Sparsoorten behoeven geen onderhoud, wel kunnen om een symmetrische vorm te behouden de zijtakken een klein beetje worden ingekort. De beste periode om te snoeien bij een blauwspar is vanaf november, als de sapstromen als gevolg van de winter zijn geminimaliseerd. Volledige takken kunnen het best tot aan de stam worden afgezaagd, zodat een gladde wond ontstaat (eventueel met wondbalsem insmeren). Een dwergspar behoeft uiteraard geen onderhoud, want deze blijft klein.