De invloed van ozon op planten

Bij een groot deel van de mensen is het bekend dat wij op aarde last hebben van een verhoogde ozonconcentratie. Er wordt regelmatig voor gewaarschuwd dat je moet oppassen met teveel in de zon lopen of je ziet mensen met mondkapjes op tv. Vaak wordt er echter minder bij nagedacht dat dit ook een negatief effect heeft op de planten. Ozon is zuurstof waaraan zich door elektrische hoogspanning een extra O-atoom heeft vastgekoppeld. Ozon kan op verschillende manieren worden geproduceerd. Het ontstaat bijvoorbeeld door een onweersbui. De ozonlaag is ontstaan door ultraviolette stralen van de zon. Ozon kan worden onderverdeeld in twee categorieën: troposferisch ozon in de lagere luchtlagen en stratosforisch ozon in de hogere luchtlagen. Nu, in 2015, is er op aarde teveel troposferisch ozon aanwezig door uitlaatgassen en te weinig stratosferisch ozon, dit is te merken aan het gat in de ozonlaag.

Troposferisch ozon

Net als mensen en dieren zijn planten ook gevoelig voor hoge ozonconcentraties in de lucht. Effecten op planten kunnen zeer verschillend zijn, het hangt af van de duur van de blootstelling en de plantensoort. De effecten op planten gaan van lichte omkeerbare verstoringen van fysiologische processen tot totale vernietiging van vrijwel alle cellen in een plant. De totale vernietiging van een plant vindt meestal plaats als er plotseling een absurd hoge ozonconcentratie is op een plaats waar dit normaal niet het geval is, de planten zijn dit niet gewend. Bij langdurige blootstelling kan het gebeuren dat het chlorofielgehalte in een plant afneemt. Dit zal je kunnen zien aan een verbleking van de bladeren en bruine stippen die op de bladeren ontstaan. Wanneer het chlorofielgehalte in een plant afneemt wordt de fotosynthese geremd, dit heeft productieverlies als gevolg.

In Europa en de Verenigde Staten is een deel van de lagere opbrengst dus te wijten aan de toenemende ozon concentratie. In warme zomers kan het productieverlies door ozon oplopen tot 20%. De verhoogde concentraties kunnen er in sommige gevallen ook voor zorgen dat een plant te vroeg in de rijpingsfase gaat. De vruchten rijpen eerder dan normaal en de bladeren vallen te vroeg in het seizoen al van de boom af.

Wanneer planten een zeer lange tijd aan een verhoogde ozonconcentratie worden blootgesteld zullen ze zich hieraan gaan aanpassen. Planten zullen meer antioxidantia, fenolen en caretenoïden gaan vormen. Dit zijn alle drie stoffen die de schade die ozon aanricht enigszins kunnen beperken.

Enkele planten die zeer gevoelig zijn voor ozon

• Groenten:Tomaat, spinazie, radijs en uien
• Bloemen: Petunia, anjer, chrysant
• Bomen en struiken: Druif, appel, populier, den, eik

Stratosferisch ozon

In tegenstelling tot troposferisch ozon, waar we de concentraties het liefste zo laag mogelijk houden, is de aanwezigheid van stratosferisch ozon zeer belangrijk voor alle dieren en planten op aarde. Door de ozonlaag wordt het grootste deel van de schadelijke UV-straling geabsorbeerd. De ozonlaag is een soort beschermend schild rondom onze aarde. Door het gebruik van CFK's, deze kwamen vroeger onder andere voer in koelkasten, is er een gat ontstaan in de ozonlaag. CFK's komen gelukkig bijna niet meer voor. Het gat is wel nog steeds aanwezig aangezien CFK's een levensduur hebben van ongeveer 100 jaar. Doordat de ozonlaag steeds dunner wordt bereikt steeds meer schadelijke UV-straling de aarde. De toename van UV-straling is niet alleen schadelijk voor mensen en dieren maar ook voor alle planten op de aarde. Plantencellen worden beschadigd door verhoogde UV-straling, de fotosynthese en de plantengroei nemen hierdoor af. Het kan zelfs gebeuren dat de chemische samenstelling van een plant verandert wanneer deze voor een zeer lange tijd wordt blootgesteld aan UV-straling. Bepaalde chemische stoffen, zoals fenolen, kunnen planten namelijk beschermen tegen UV-straling. De concentratie van deze stoffen in een plant zal toenemen na langdurige blootstelling. Dit is indirect ook een gevolg voor de dieren en mensen, zij moeten meer oppassen met welke groenten en fruit ze wel en niet kunnen eten.