De boerenkrokus vind zijn oorsprong in de Balkan

Krokussen in de tuin kondigen de lente aan. In vele tuinen is het dan ook een waar genot om al de verschillende soorten krokussen te zien. Van mooie witte grote krokussen tot knalgele of felpaars. Krokussen die in de grond gepoot zijn en elk voorjaar tevoorschijn komen. Een grasveld vol gele krokussen of een border helemaal paars van alle krokussen. Langzaam komen de bloemknoppen te voorschijn tussen de herfstbladeren van het najaar. De kelkvormige bloemen openen zich als de zon schijnt of wanneer er veel licht is en ‘vertellen’ dat de winter ten einde loopt. De populaire krokussen in de tuin worden bij de kweker of tuinwinkel gekocht. Het liefst elk jaar een nieuw soort krokus in het najaar poten. De oorsprong van de krokus in Nederland begint in de 16de eeuw.

• De geschiedenis van de boerenkrokus
• De verschillen tussen de boeren krokus en de bonte krokus
• Beschrijving boerenkrokus
• Vermeerdering door vlinders
• Weetjes

De geschiedenis van de boerenkrokus

De boerenkrokus (Crocus tommasinianus) is een plant uit de lissenfamilie (Iridaceae). De plant is een stinsenplant. Stinsenplanten zijn verwilderde voorjaarsbloemen die van oorsprong niet in Nederland voorkwamen. Stinsenplanten zijn lang geleden van buiten Nederland meegenomen en aangeplant. De planten wisten stand te houden en in de loop van vele jaren langzaam te verwilderden en daardoor grote oppervlakten te bedekken. Het zijn vooral bol-, knol en wortelgewassen die op landgoederen, rondom kastelen en boerenhoven werden aangeplant. In Friesland is de boerenkrokus in verschillende weilanden te vinden waar ze terecht zijn gekomen met het afgraven van de terpen. De boerenkrokus vindt zijn oorsprong in de Balkan en groeit in het wild in het noordwesten van Bulgarije, in Hongarije, Servië en Montenegro. Zo rond 1850 werd de boerenkrokus in Nederland geïntroduceerd. De boerenkrokus kan gemakkelijk verward worden met andere krokussoorten.

De verschillen tussen de boeren krokus en de bonte krokus

De krokussen die vaak in tuinen en parken te bewonderen zijn, geven het beginnend voorjaar kleur en kondigen de lente aan. De meeste krokussen komen van oorsprong uit het Middellandse zee gebied. De vele nieuwe rassen en soorten, vinden hun oorsprong dan ook uit de wilde krokussen. De nieuwste rassen zijn de krokussen met o.a. felle kleuren en grote bloembladeren. Soms wel lastig om te onderscheiden van de boerenkrokus. De bonte krokus (ook een stinsenplant en wilde variant) lijkt het meest op de boerenkrokus.

Verschil in krokussen

Alle krokussen lijken op elkaar maar is een verschil tussen de verschillende krokussen. Hoe is de boerenkrokus en de bonte krokus uit elkaar te houden? Enkele verschillen zijn:

Opvallend bij de bloeiende boerenkrokus is dat de bloembladeren bij zonnig weer stervormig opengaan. De bonte krokus heeft bloembladeren die meer ronder zijn. Beide stinsenplanten zijn nauw verwant en kunnen met elkaar kruisen. Een nieuw soort in de Iridaceae familie makend: Crocus vernus x tommasinianus (bonte krokus x boerenkrokus)

Beschrijving boerenkrokus

De boerenkrokus (als stinsenplant) bloeit op het eind van de winter, overgaand in het vroege voorjaar. Een beetje afhankelijk van de temperatuur en sneeuw, meestal rond februari-maart. Uit een knol in de grond komen bladeren die zo’ n 2 tot 4 mm breed zijn. Enkele lange, smalle en gootvormige bladeren met een witte lijn in het midden. Uit een rechtopstaande grijzige bloemstengel komt een tweeslachtige kelkachtige bloem (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). De 6 langwerpige tot elliptische bloemdekbladen zijn lichtpaars, lila tot lavendelblauw aan de buitenkant en aan de binnenkant van de kelkbloem is de boerenkrokus lichter gekleurd. Op de plaats waar de bloembladeren overgaan in 6 afzonderlijke bloembladeren (de keel) is de lichte bloemsteel soms iets donkerder. De bloembladeren hebben meestal een vrij spitse tot stompe top. De bloemen hebben aan de voet van de grijs-witte bloemsteel één schede die bladeren en bloemsteel omvat. Niet te verwarren met vliezige schutblad van de bloem.

Vermeerdering door vlinders

De boerenkrokus vermeerdert zich grotendeels door deling van het knolletje, maar ook door zaad. De drie meeldraden staan in één krans en hebben 3 gele, lange en spitse helmknoppen. De lange rechte stijl waaiert uit in 3 naar boven verbrede en oranjekleurige stempels. De stempels groeien door, tot boven de meeldraden uit. Door het onderstandig vruchtbeginsel (de kelkbladen, bloembladen en meeldraden zijn aan de bovenkant van het vruchtbeginsel ingeplant) wordt aan de bovenkant honing afgescheiden. Doordat de bloemdekbuis nauw is, kunnen alleen vlinders met hun roltong hierbij komen. Wanneer de stempels boven de meeldraden zijn, vindt door de vlinders kruisbestuiving plaats.

Zelfbestuiving

Omdat de eerste vlinders afhankelijk zijn van de temperatuur, kan ook spontane zelfbestuiving plaatsvinden. Tegen het einde van de bloei draaien de helmknoppen naar buiten. De bloemdekbuis, met de helmknoppen, verlengt zich en zo kunnen deze de stempel bereiken en zelfbestuiving bewerkstelligen. Het onderstandig vruchtbeginsel, aanvankelijk nog onder de grond, komt na de bloei ook boven de grond uit en de doosvrucht bevat een éénzaadlobbig zaadje (in het zaad zit slechts één kiemlob welke het voedsel doorgeeft aan het kiemplantje). Voor de zaadverspreiding zorgen mieren en de wind.

Weetjes

• Bij regenachtig weer en wanneer het donker wordt, sluiten de bloemen zich.
• De bloem van de Crocus sativus (saffraankrokus) heeft drie bloedrode stempels en drie gele meeldraden. De stempels van deze krokus worden geplukt en gedroogd en het kostbare saffraan (een specerij) wordt eruit gewonnen.
• De wetenschappelijke naam Crocus, stamt van het Latijnse croceus, wat saffraan betekent.
• Wanneer het krokusvakantie is, bloeien de krokussen!