De blauwe knoop is een plant met een bloemhoofd

De blauwe knoop is een vaste plant die we in Nederland bloeiend kunnen tegenkomen in de zomer. In graslanden, vooral blauwgraslanden waar ze torenhoog boven de andere planten en bloemen uit komen. Vele blauwe, tot violet-blauwe bolletjes op een gebogen bloemstengel. Het spreekwoord van de blauwe knoop zijn heeft niets met de plant de blauwe knoop te maken. Van de blauwe knoop zijn betekende namelijk dat je geen alcohol drinkt en helemaal tegen het drinken van alcohol bent en nooit meer alcohol wilt drinken. De naam blauwe knoop kan dan ook geassocieerd worden met deze uitdrukking, maar heeft niets met deze prachtige blauwe knoop als plant te maken.

• De blauwe knoop (Succisa pratensis of Scabiosa succisa)
• Betekenis blauwe knoop
• Beschrijving blad
• Beschrijving bloem
• Habitat

De blauwe knoop (Succisa pratensis of Scabiosa succisa)

De blauwe knoop is een vaste plant uit de kamperfoeliefamilie (Caprifoliaceae, inclusief Dipsacaceae of kaardebolfamilie en Valerianaceae of valeriaanfamilie) en van het geslacht Succisa.

Andere soorten uit de kamperfoeliefamilie
Andere soorten zijn:

• Centranthus, (o.a. de spoorbloem);
• Dipsacus (geslacht Kaardebol);
• Lonicera (geslacht Kamperfoelie);
• Knautia, (o.a. Knautia arvensis of Beemdkroon);
• Valeriana (geslacht Valeriaan);
• Valerianella (o.a. veldsla).

Betekenis blauwe knoop

Succisa betekent ‘van onder afgesneden’, wat verwijst naar de wortelstok waarvan lijkt of deze is afgesneden of afgebeten. Pratensis betekent in het veld of ‘in weiden groeiend’. De blauwe knoop komt in heel Europa voor in weiden en vochtige bossen.

Beschrijving blad

Wanneer de blauwe knoop niet bloeit is de plant te determineren aan het bladrozet. In een kring dicht bij elkaar, zitten de bladeren laag op de grond. De korte, dikke wortelstok heeft een diepte van 20 tot 50 cm. Uit het bladrozet verschijnen de lange, ronde en zachtbehaarde stengels die zich naar boven toe vertakken. De onderste stengelbladeren zijn langwerpig of lancetvormig en staan tegenover elkaar. Breed in het midden en smaller wordend naar de steel toe, met een gave rand. De bovenste bladeren kunnen grof getand zijn. De stengels van de bloeiende plant kunnen de plant een hoogte geven van 30 tot ruim 80 centimeter. De blauwe knoop bloeit in juli tot september met prachtige bloemhoofdjes van 1,5 tot 2 centimeter groot.

Beschrijving bloem

De bloem is blauw, zelden roodachtig of wit, en bloeit vanaf juli tot september. De bloem begint halfbolvormig en wanneer alle bloemen open zijn, vormen ze een bol met vele kleine blauw-violet gekleurde bloemen.


De ongesteelde bloemen zijn tweeslachtig (zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen) en hebben alle apart een kelk en vormen met z’n allen het bloemhoofd. De gemeenschappelijke kelk (omwindsel) wordt aan de onderzijde door stroschubben omgeven. Elke bloem heeft vijf kelktanden, vier vergroeide kroonbladen en een onderstandig vruchtbeginsel. Er zijn vier meeldraden en een stijl met stempel. De bloemen produceren nectar waardoor bijen, zweefvliegen en vlinders voor de bestuiving en bevruchting zorgen.

Ton sur ton
De helmknoppen geven de bloeiende blauw-violette bloemen een prachtig ton sur ton accent, door de lichtpaarse kleur. Het vruchtbeginsel ontwikkelt zich na bevruchting tot een nootje van een 5 millimeter lang zaadje. Het nootje blijft aan de vacht van dieren kleven en zo worden zo eveneens verspreid.

Habitat

De plant komt in geheel Europa voor en is in Nederland een vrij algemene plant en op sommige plaatsen zelfs algemeen.
De blauwe knoop is te vinden in vochtige weiden en bossen, schrale blauwgraslanden, bermen, veenmoerassen en oud duingrasland.

Weetjes

• De blauwe knoop kan nog bloeien tot de vorst inzet. Omdat er dan weinig voedsel te vinden is, is de blauwe knoop belangrijk voor veel vlinders en bijen.
• De duivel. Succisa betekent afgebeten en verwijst naar de korte dikke wortelstok die aan het uiteinde bot is en afgebeten lijkt. Volgens een oud volksverhaal heeft de duivel ermee te maken. Omdat de blauwe knoop een geneeskrachtige werking heeft, werd de duivel daar zo boos over dat hij een stuk van de wortel zou hebben afgebeten. Vandaar dat ook de naam duivelsbeet wordt gebruikt voor de blauwe knoop. In het Engels heet de plant ook: Devil's-bit Scabious.
• Heksenkruid. De blauwe knoop is een heksen- of afweerplant. Een plant die veel gebruikt werd in vroegere tijden door heksen en kruidenvrouwtjes. Delen van de plant bevatten een hallucinogene, verdovende, rustgevende en geneeskrachtige werking.