Het beenderstelsel of skelet

Hoewel veel mensen bij het woord skelet direct aan ernstige misdaden en enge horrorfilms denken, is het skelet veel meer dan dat. Ons skelet hebben we nodig, we kunnen niet zonder. Het skelet geeft steun en vorm aan ons lichaam. Het beschermt belangrijke organen. Het geeft ons de mogelijkheid tot bewegen. En ook heel belangrijk: het skelet maakt onze bloedcellen. Al met al reden genoeg om eens verder te kijken naar het skelet.

Het skelet

Ons skelet bestaat uit beenderen, maar waar is een been eigenlijk van gemaakt?

Beenderen bestaan uit beenweefsel. Beenweefsel bestaat uit vezels met ertussen allerlei kalkzouten.

Zijn alle beenderen hetzelfde gemaakt?

Er zijn twee soorten beenweefsel waaruit een been kan bestaan

• compacta (compact beenweefsel)
• spongiosa (sponsachtig beenweefsel)

Wat is een pijpbeen?

Een pijpbeen is een bot. Het is een lange schacht van compacta, van compact beenweefsel dus. Een pijpbeen is gevuld met beenmerg. Bij jonge dieren en kinderen is dit rood beenmerg, het maakt bloedcellen aan. Bij volwassenen en volwassen dieren zit het rode beenmerg vooral in platte beenderen en in de korte pijpbeenderen. Omdat zij niet meer groeien hebben zij minder rood beenmerg nodig.

Kan beenmerg ook een andere kleur hebben?

Er bestaat ook geel beenmerg. Dit bestaat uit vetweefsel.

Waar vinden we het sponsachtige beenweefsel of spongiosa?

Alle pijpbeenderen zijn aan de uiteinden verdikt. Hier vormen zij geen gewrichtsvlak. Deze verdikkingen bestaan uit sponsachtig beenweefsel of spongiosa.

Waarom doet het zo'n pijn als iemand tegen je scheenbeen trapt?

Je scheenbeen ligt heel dicht onder de huid, waardoor het weinig bescherming krijgt tegen harde trappen. Alle botten zijn verder omgeven met een beenvlies. Met een moeilijk woord heet dit periost. Peri betekent eromheen en os betekent bot. In het beenvlies zitten heel veel gevoelszenuwen waardoor een trap veel pijn doet. Ook ontstekingen of doorboringen van het beenvlies doen erg veel pijn.

Waarom zit er een beenvlies om het bot?

Het bot kan groeien doordat er botvormende cellen uit het beenvlies komen. Deze vormen aan de buitenkant van het beenweefsel nieuwe beencellen, waardoor het bot dikker wordt.

Maar botten worden toch ook langer, niet alleen dikker?

De lengtegroei van de botten gebeurt vanuit de groeischijf. Dit is een kraakbeenschijf op de grens van de schacht en het verdikte uiteinde van het pijpbeen. Hier worden botcellen afgezet zodat het bot langer wordt. De groeischijf verbeent als het lichaam volgroeit is.

Zitten alle botten van het skelet aan elkaar?

Alle botten zijn met elkaar verbonden in het lichaam. Dit kan zijn doordat botten met elkaar vergroeid zijn, zoals bij de schedel. Botten kunnen ook verbonden zijn door middel van een bindweefsel, zoals de bekkenbeenderen. Botten kunnen ook verbonden zijn met kraakbeen, zoals in de gewrichten. Als een lichaam dood is en uiteindelijk alleen het skelet overlijft, zitten niet alle beenderen aan elkaar, omdat het bindweefsel en het kraakbeen al eerder vergaan.

Wat is eigenlijk precies een gewricht?

Een gewricht is een plaats in het lichaam waar twee of meer botten bij elkaar komen. Tussen de botten zit een spleet, welke we de gewichtsspleet noemen. Deze spleet is gevuld met smeermiddel, de gewrichtsvloeistof, die we ook wel synovia noemen. De synovia zorgt er voor dat de botten ten opzichte van elkaar kunnen bewegen, zonder dat er irritatie ontstaat.

Een gewricht wordt verstevigd en gestabiliseerd door een gewrichtskapsel en door de gewrichtsbanden. Dit zijn sterke, trekvaste bindweefselweefsels.

Het uiteinde van het bot, wat we gewrichtsvlak noemen, is bedekt met glad kraakbeen. Het kraakbeen kan hulpstructuren hebben om het gewricht passend te maken. Dit zie je bijvoorbeeld bij de meniscus in de knie. Het kraakbeen helpt ook als schokdemper.