Tuinboon-wikkeroest of Uromyces viciae-fabae

De tuinboon hoort tot het geslacht van de wikke (Vica). Wanneer de bladeren in een warm en nat voorjaar kleuren de tuinbonen in de moestuin plots rood-bruin. Het lijkt of er een laagje gekleurd poeder op het blad zit, en elke dag wordt het meer. Tuinboon-wikkeroest terwijl de toppen, als voorzorg tegen de zwarte luis, getopt zijn. Een heel ander probleem dan verwacht. Geeft deze tuinboon-wikkeroest schade aan de opbrengst?

Wat zijn roesten?

Roesten (Urediniomycetes) zijn schimmels (Fungi). Schimmels waar ook de paddenstoelen bij horen. Daar waar de paddenstoelen een vruchtlichaam hebben en goed in het oog springen, hebben roesten dat niet. Maar ook roesten geven een kenmerkende verschijning op planten of bladeren. Het blad kan roodachtig kleuren met ronde gele, rood-bruine en zwarte sporenhoopjes. Roesten zijn parasieten op levende planten waarbij het blad zal verkleuren, verdorren en doodgaat.

Wat is tuinboon-wikkeroest?

Op tuinbonen kan ook roest voorkomen. Deze roest heet de tuinboon-wikkeroest, ook wel de Faba-bonenroest genoemd. De wetenschappelijke naam is Uromyces viciae-fabae. Het begint met onopvallende kleine gele vlekjes en wanneer tuinboon-wikkeroest zich openbaart is dit maar al te duidelijk zichtbaar aan het blad. Het blad lijkt, wanneer de zon schijnt, oranje te kleuren. Bij nadere inspectie zitten er roodbruine poederachtige hoopjes op het blad. De poeder(sporen) zal bij aanraking van het blad gaan stuiven en alles in de omgeving met een roodbruine gloed bedekken. Een typisch kenmerk voor de tuinboon-wikkeroest, de omgeving gekleurd door de poedersporen. Soms liggen de sporen op het blad in een mooi cirkelvormig patroon van rode hoopjes. Ook kunnen cirkelvormige vlekken zichtbaar zijn met een zachtgele, lichtpaarse of zwarte verkleuring op het blad.
Wanneer de tuinboonplanten ernstig geïnfecteerd zijn, verdorren de bladeren snel en gaan dood, wat het assimilatieproces voor de plant ernstig hindert en de plant mede laat afsterven. Zijn de tuinbonen redelijk oogstrijp dan is het zaak om zo snel mogelijk te oogsten. De infectie spreidt zich namelijk verder naar de stengels en bonen.

Die verdorren en groeien niet verder. Door de dikke bescherming waar de tuinbonen inzitten, duurt het even voordat de tuinbonen worden aangetast. En, een geluk bij ongeluk: vooral jonge tuinbonen zijn het lekkerst te consumeren. Wanneer de tuinbonen nog niet oogstbaar zijn dan leidt tuinboon-wikkeroest tot het verlies van de oogst. Bij nog wel kunnen oogsten kan de opbrengst tot wel dertig procent minder zijn.

De oorzaak

Roest is een schimmel die zich voortplant door sporen. De verspreiding vindt plaats door de wind en vochtig warm weer met een hoge luchtvochtigheid. Vaak blijven er dan lang regendruppels staan op de bladeren en met hoge temperaturen (15 tot 20 °Celsius) dé ideale gelegenheid om de sporen te laten ontkiemen.

Alleen de tuinbonen

Roest is een soortspecifiek. Alleen de tuinboon kan aangetast worden door de tuinboon-wikkeroest schimmel. Niet de andere gewassen in de moestuin, als prei, knoflook of bieslook. Elk gewas heeft zijn eigen roestschimmel. Zo zijn er onder ander de:

• Boterbloem-grassenroest (Uromyces dactylidis)
• Wolfsmelk-anjerroest (Uromyces dianthi)
• Speenkruidroest (Uromyces ficariae)
• Wolfsmelk-wikkeroest (Uromyces fischeri-eduardi)
• Ooievaarsbekroest (Uromyces geranii)
• Lamsoorroest (Uromyces limonii)

Waardplantwisseling

Karakteristiek voor de meeste roestschimmels is het verschijnsel generatiewisseling, die met een wisseling van waardplant gepaard gaat. Roestschimmels planten zich voort in vijf stappen. Telkens ontstaat een nieuw vruchtlichaampje met totaal andere sporen. De meeste roestschimmels hebben tijdens hun vijf stadia genoeg aan één waardplant, maar 30 procent heeft voor de verschillende sporestadia andere waardplanten nodig. De gastplant voor de tuinboon wikkeroest, is de tuinboon en waardplant is de wikke (Vicia). Met name de ondersoorten

• smalle wikke
• vergeten wikke en
• voederwikke

De voorplantingssporen ontkiemen op de waardplant en worden door insecten met elkaar in contact gebracht. Roest ruikt namelijk naar geurende bloemen en zo worden de insecten ‘gelokt’ om de sporen te bevruchten en de wind zorgt vervolgens voor de verspreiding.

Wat te doen bij tuinboon-wikkeroest

Tegen de weersomstandigheden is niet veel te doen. Opmerkzaam zijn op roesten in de moestuin bij bovengenoemd type weer in het voorjaar is het enige. Oogstresten opruimen, maar niet op de composthoop gooien. Ook kan de aantasting enigszins worden uitgesteld (niet voorkomen) door biologische middelen te gebruiken zoals

• heermoes-thee
• brandnetelextract

En het aankomende pootjaar een resistent bonengewas bestellen.