Waarom zijn zoogdieren monogaam?

Bij zoogdieren slagen de meeste vrouwtjes er niet in om tijdens hun leven meer dan tien à twintig kinderen te baren. Dat komt omdat ze veel tijd en energie steken in het grootbrengen van de jongen. Voor mannetjes geldt dat ze in een mum van tijd overal nageslacht kunnen verwekken. Toch kiest bij een aantal diersoorten het mannetje ervoor om monogaam te blijven. De vraag is waarom. Het antwoord is dichterbij gekomen na onderzoek van twee wetenschappers: het is door jaloezie. De zoölogen van de universiteit van Cambridge publiceerden in augustus 2013 hun bevindingen in het wetenschappelijk tijdschrift Science. Ze stelden dat er maar twee goede, betrouwbare theorieën zijn waarvan ze wilden onderzoeken welke klopte. De eerste theorie gaat er van uit dat twee ouders de kansen op een beschermde en goede overleving van de kroost sterk vergroot. Theorie twee stelt dat een mannetje een paar vormt met een vrouwtje om haar uit bezitsdrang en jaloezie te bewaken.

Welke theorie is de juiste? De onderzoekers analyseerden daarvoor de gegevens van 2.500 zoogdieren en kwamen tot de conclusie dat de tweede theorie de meest waarschijnlijke is. Jaloezie en bezitsdrang zorgen voor een monogaam mannetje. Doordat vrouwtjes an het begin van evolutie op zichzelf leefden en er geen sociale controle op de groep was, vonden mannetjes het noodzakelijk hun partner te bewaken.

Voedsel, veiligheid en opvoeding

Vrouwtjeszoogdieren zijn meer gericht op voedsel, veiligheid en opvoeding van de jongen. Bij sommige soorten kiezen vrouwtjes er dan ook voor om met elkaar in groepsverband te leven. Soms zelfs alleen. Een Duitse wetenschapper die het onderzoek van commentaar heeft voorzien, wijst er bovendien op dat vrouwtjes de regels bepalen bij alles wat over voortplanting gaat. Vrouwtjes hebben namelijk altijd genoeg gewillige mannetjes om zich heen. Dat geldt niet alleen voor zoogdieren, maar ook voor andere diersoorten.

Genen

In de evolutie draait alles om het doorgeven van genen aan volgende generaties. Je zou zeggen dat daarom mannetjes zoveel mogelijk nageslacht willen verwekken. Evolutiebiologen stelden zich dan ook de vraag waarom dat niet gebeurde. Sommige diersoorten kiezen namelijk voor monogamie.

Uitzondering

Bij mensen geldt dat de standaard monogamie is. Daarmee behoren we tot de uitzonderingen van het dierenrijk. Er zijn circa 4000 zoogdiersoorten en daarvan is een paar procent monogaam. Een Amerikaanse antropologe verklaarde zelfs dat de enige echte monogame soort niet de mens is, maar een bepaald soort veldmuis. Ook vogels blijken, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, niet monogaam.

Theorieën

Er zijn verschillende theorieën waarmee men monogamie probeert te verklaren. De theorie van de Cambridge-wetenschappers is de nieuwste. Zo wordt de beschikbaarheid van voedsel ook nog steeds als een verklaring gezien. In voedselarme gebieden hebben de jongen zowel hun vader als moeder nodig om aan voldoende eten te komen. In voedselrijke gebieden zou polygamie onder dieren dan ook vaker voorkomen, aldus deze theorie. Een hele andere reden voor monogamie is volgens onderzoekers dat het mannetje zeker wil weten en bewaken dat zijn kinderen, zijn genen, echt van hem zijn. Uit die bezitsdrang zou monogamie voortkomen. Overigens blijkt dat 5 à 10 procent van de kinderen niet van de man zijn die hen opvoedt. Een hele rare gedachte is het dus niet.

Betekenis

De letterlijke betekenis van het woord monogamie is dat je één partner hebt, niet dat je die ook trouw bent. Tegenwoordig vertalen velen het woord naar trouw. Dat blijkt ook in de praktijk niet juist. Uit vele onderzoeken blijkt dat circa 50 procent van de getrouwden wel eens seks buiten het huwelijk heeft gehad. Bovendien bestaan er wereldwijd ongeveer 850 culturen. In verreweg de meeste mag een man meerdere vrouwen ‘hebben’.