Hoe bavianen communiceren

Bavianen communiceren door middel van non-verbale communicatie. Dit betekent dat bavianen communiceren door middel van lichaamshouding, gebaren, gezichtsuitdrukkingen en geluiden. Dit doen bavianen in de vorm van signalen. Bavianen combineren een serie van signalen om de intensiteit van hun emotie te uiten. Uit de non-verbale communicatie van bavianen kun je dus zien hoe bavianen zich voelen. De verschillende signalen kunnen worden ingedeeld bij een bepaald gedrag. Bavianen gebruiken, net zoals mensen, non-verbale communicatie. Echter, betekenen de signalen die mensen en bavianen gebruiken tijdens non-verbale communicatie, niet altijd hetzelfde. Tijdens het praten communiceert de mens ook op een non-verbale manier, namelijk door middel van lichaamshouding, gebaren en gezichtsuitdrukkingen. Net zoals bij bavianen het geval is, kun je uit onze non-verbale communicatie zien hoe wij ons voelen.

Communicatie tussen bavianen

Bavianen communiceren in series van gebaren, lichaamshoudingen, gezichtsuitdrukkingen en geluiden. In tegenstelling tot onze taal, refereren baviaangeluiden (bavianentaal) niet naar objecten. De geluiden die bavianen produceren geven voor het grootste deel een expressie van hun emoties: ik ben boos, ik ben blij, ik ben tevreden, ik ben in de war, ik ben niet agressief, enzovoort. De communicatie van bavianen verloopt volgens een vast patroon en herhaald zich. Dit is tevens het geval bij de communicatie van alle andere primaatsoorten.

Geluiden, gezichtsuitdrukkingen, lichaamshoudingen en gebaren worden tegelijkertijd gebruikt als een serie signalen om de intensiteit van de emotie te uiten: ik ben een beetje boos, ik ben redelijk boos, ik ben erg boos. Omdat bavianen leven in troepen waarin een complexe hiërarchie heerst, bestaan er verschillende sociale situaties. Bijvoorbeeld de interactie tussen een jonge baviaan en een volwassen vrouwtje of de interactie tussen twee volwassen mannetjes (rivalen). Elk van die sociale situaties vraagt om specifieke signalen. Ook kan eenzelfde signaal verschillende betekenissen hebben, afhankelijk van de situatie. Het is duidelijk dat bavianen een complexe interactie beleven in een troep.

De drie belangrijkste signalen, namelijk het ‘speel-gezicht’, de wenkbrauwen optrekken en het aanbieden van het achterwerk, worden hieronder aan de hand van illustraties weergegeven. De verschillende signalen horen bij een bepaald gedrag.

Speelgedrag

Het typische signaal dat bij speelgedrag hoort is het ‘speel-gezicht’. Het ‘speel-gezicht’ zendt een belangrijke boodschap uit, namelijk: “ik ben niet serieus, ook al lijkt dat zo”. Het ‘speel-gezicht’ gaat gepaard met een lachend geluid. Voor iemand die het ‘speel-gezicht’ niet herkent, lijken twee spelende bavianen te vechten met elkaar.

Figuur 1 laat twee jonge bavianen zien die experimenteren met spelen. De juiste signalen hebben ze nog niet onder de knie.
Figuur 2 laat een jonge baviaan zien die speelt met een veel groter individu en vertoont een gedeeltelijk ‘speel-gezicht’.
Figuur 3 laat twee onvolwassen bavianen zien, beide vertonen een volledig ‘speel-gezicht’. De bek open alsof ze lachen.

Agressief gedrag

Het optrekken van de wenkbrauwen, waardoor het wit van de oogleden zichtbaar wordt is het signaal van agressiviteit. Een baviaan die dit signaal vertoont wil duidelijk maken dat hij zich bewust is van de situatie en daar niet blij mee is. Het optrekken van de wenkbrauwen is een dreiging en een eerste waarschuwing. Helpt dit niet dan wordt er nog een ander signaal aan het wenkbrauw optrekken toegevoegd, met de mond wagenwijd open geeuwen. De hoektanden zijn dan duidelijk zichtbaar.

In figuur 4 zien we een volwassen mannetje die zijn wenkbrauwen optrekt.
Figuur 5 laat een volwassen mannetje zien die zijn wenkbrauwen optrekt en geeuwt, zodat zijn hoektanden goed zichtbaar zijn.

Groet gedrag

Het aanbieden van het achterwerk heeft, afhankelijk van de situatie, verschillende betekenissen. Het kan een simpele groet zijn. Het kan een uitnodiging zijn aan de ander om dichterbij te komen. Of toestemming vragen om dichterbij te mogen komen. Daarnaast kan het om seksuele intenties gaan als een vrouwtje, die bereidt is om te paren, haar achterwerk aanbiedt aan het mannetje hoogst in rang.

In figuur 6 zien we een vrouwtje die haar achterwerk aanbiedt als een simpele groet aan een mannetje.
Figuur 7 laat een volwassen vrouwtje zien die haar achterwerk aanbiedt, aan een jonge baviaan. Hiermee nodigt ze de jonge baviaan uit om dichterbij te komen.