Gouddistel, le baromètre

Distels zijn duidelijk minder gewaardeerde planten. Stekelig, woekerend, weinig bruikbaar en sommigen zelfs bij wet verboden. Toch zijn er die enige waardering verdienen en zelfs al aan een kleine opmars begonnen zijn. Denk maar aan de Mariadistel als leverregenererende plant, Artisjok als groente maar ook de Gouddistel mag wat mij betreft gewaardeerd en bewonderd worden.

Naamgeving Carlina, Gouddistel, Baromètre

De naam Carlina is waarschijnlijk afkomstig van het Italiaanse cardina, van cardo, distel en Carlo, Karel, zonder twijfel beinvloed door de legende, waarbij een engel aan Keizer Karel deze distel aanwees als een remedie tegen de pest.
In het geslacht Carlina vinden we naast Carlina acanthifolia, Gouddistel ook Carlina acaulis, Zilverdistel en Carlina vulgaris, Driedistel. Franse namen zijn Carline à feuilles d'acanthe, cardabelle en baromètre. Wat verwijst naar het open en dicht gaan van de bloem bij een verschil in luchtvochtigheid. De bloem werd dan ook als barometer gebruikt en zelfs op de schuurpoorten gespijkerd niet alleen om het weer te voorspellen maar ook om de kwade geesten buiten te houden.
Duitse benamigen als Dornrose en Eberwurz klinken daar en tegen heel wat prikkeriger.

De Carlina's

Het geslacht is inheems in Europa, Noord-Afrika en Azië. De meeste soorten vindt men in het Middellandse Zee gebied. In België komt jammer genoeg alleen maar de Driedistel voor. Zelf vind ik de Gouddistel nog vrij veel in mijn tweede woonplaats Bellegarde in de Franse Drôme. In de Provençe is deze, nu beschermende plant, zelfs gegeten geweest, een beetje zoals artisjok. Mijn enige poging om hem te consumeren was echter geen succes, smaakte nogal slijmerig en plakkiger, maar dat zal wel aan het oogsttijdstip en de bereidingswijze gelegen hebben. Al heb ik wel de indruk dat boeren en bergbevolking vroeger uit armoede wel een aantal minder smakelijke zaken gegeten hebben.

Dodonaeus en Carlina

In de oude literatuur bij Dodonaeus vind ik alleen de nauw verwante Zilverdistel besproken, en die 's werm in den iersten graedt/ ende drooge tot in den derden' en goed werd bevonden tegen heel wat aandoeningen. 'In wijn ghesoden es seer goet tseghen die verouderde pijne van der sijden/ ende tseghen dat sciatica/ alsmen drije croeskens van den wijn drinckt/ daer sy in ghesoden es. Dus tegen isschias of heupjicht, rugpijn, gewrichtsontstekingen.
Carlina in der selver maniere ghebruyckt es seer goet den ghenen die van binnen ghequetst oft gheborsten sijn/ ende die den cramp hebben. Tot den selven es oock dat sap van der wortel seer goet ghedroncken.
Die wortel van Carlina ghepoedert/ ende een drachma swaer inghenomen es seer goet tseghen die haestighe sieckte ghebruyckt/ want alsmen ghescreven vindt/ dat heyr van Carolus Magnus keyser van Roomen/ es hier voortijts van der Pestilentien met deser wortel bevrijt gheweest.
Ook hier dus een verwijzing naar de pest, die soms de haastige ziekte werd genoemd, omdat ze snel tot de dood leidde. Een Brusselse geneesheer, Louis Overdatz, schreef tijdens de pestepidemie in Vlaanderen van 1668 de schors van de pestwortel voor, uitgedaan bij volle maan, in de maand november of februari.

Wetenschappelijk onderzoek, goed tegen maagzweer

Ondertussen is er ook enig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de werking en de inhoudstoffen van de Gouddistel. Zo zijn er in de wortels 1% etherische olie gevonden, die 'significant antimicrobial activity vertonen' being the most active against Gram (+) bacteria: Streptococcus pyogenes, Enterococcus faecalis, Bacillus subtilis and against Candida albicans. In all applied concentrations, Carlina acanthifolia root essential oil reduced carrageenan-induced rat paw oedema in dose-dependent manner, achieving high degree of anti-inflammatory activity. The effect was comparable with that of indomethacin used as a reference drug. In the ethanol-induced stress gastric ulcer test in rats, it was shown that the tested essential oil produced significant dose-dependent gastroprotective activity'. Dus mogelijk een werkzame etherische olie tegen maagzweer en tegen gewrichtsontstekingen.

Nu hoeft voor mij die mooie en zeldzame Carlina acanthifolia niet direkt opgegeten of medicinaal verwerkt te worden. Het aanschouwen van de schoonheid van deze distel in de natuur en de magie van zijn groeiplaats zorgt op zich al voor een lichamelijk en geestelijk groeiproces, waar geen enkele geneeskrachtige pil tegen op kan.

Literatuur

• Antimicrobial, anti-inflammatory, anti-ulcer and a... [J Ethnopharmacol. 2007] - PubMed result
• Carlina acanthifolia - Plants For A Future database report
• SpringerLink Carlina roots eo - Journal Article
• Carline à feuilles d'acanthe - Wikipédia
• Drômeplanten: gebruiksplanten uit de Drôme provençale | Dier en natuur: Bloemen en planten