Koraal (koraalrif)

Er wordt vaak gedacht dat koraal een plant is, hoewel het wel degelijk een dier is. Een koraalrif bestaat uit ontelbaar veel kleine koraaldiertjes. Deze dieren worden poliepen genoemd. Om zichzelf te beschermen bouwen ze een skelet van kalk. Hierdoor wordt ook wel eens gedacht dat koraal een steen is, omdat het daar op lijkt.

Netwerk van poliepen

Volwassen koraalpoliepen lozen miljoenen eitjes tegelijk. Tegelijkertijd worden er ook veel zaadcellen in het water gespoten. Hierdoor kunnen de eitjes worden bevrucht. Veel eitjes worden gegeten door vissen, de overige – bevruchtte – eitjes groeien uit tot piepkleine larfjes. De larven zwemmen naar een stevige ondergrond en hechten zich er aan vast. Nu kunnen de larven niet meer wegzwemmen. Binnen een week groeit het larfje uit tot een poliep. Uit die poliep groeien andere poliepen en daaruit groeien wéér andere poliepen. Dit proces gaat door totdat er een groot netwerk van wel duizenden poliepen is gevormd. Alle poliepen bouwen aan een gemeenschappelijk skelet met daarin voor iedereen een soort van huisje. De poliepen beschermen elkaar tegen vijanden en zorgen samen voor het voedsel. Dit voedsel bestaat voornamelijk uit plankton: minuscule diertjes en algen die in het water leven. De poliepen vangen het plankton met hun tentakels. In het doorzichtige weefsel van de poliepen zitten ook kleine algen. Deze produceren voedingsstoffen en geven het koraal kleur door middel van fotosynthese. Dat is een proces waarbij planten energie en zuurstof aanmaken zodra ze in aanraking komen met de zon. Het is daarom van groot belang dat koraal in schoon en helder water leeft. Als de zonnestralen de algen namelijk niet meer kunnen bereiken, produceren deze ook geen voedingsstoffen. Het afsterven van het koraal is het gevolg hiervan.

Functies

Koraalriffen worden ook wel de ‘kraamkamers van de oceaan’ genoemd. Dat komt omdat kleine babyvisjes bescherming zoeken bij het koraal. Als ze eenmaal groot zijn, zwemmen ze de oceaan in. Slechts 0,25 % van de oceanen bestaat uit koraal. 25 % van alle vissoorten is afhankelijk van dat koraal, bijvoorbeeld voor voeding of bescherming. Daarnaast is koraal niet alleen voor zeedieren en planten van belang. Er worden namelijk ook stoffen op het rif gevonden om medicijnen tegen AIDS en kanker mee te maken. Ook zijn miljoenen mensen voor hun voedsel afhankelijk van de visvangst.

Bedreiging

Koraal wordt door veel factoren bedreigd. Een opsomming:

Visserijtechnieken

Het grootste koraalrif ter wereld ligt in de oceaan bij Australië: het Grote Barrière Rif. Daar wonen veel verschillende vissoorten en schaaldiertjes. Vissers in de omgeving hebben verschillende manieren om zoveel mogelijk vis in één keer te vangen. Door dynamiet te gebruiken, blazen ze een groot deel van het koraal op. Hierdoor komen de dode vissen vanzelf boven drijven. Andere methoden zijn het gebruik van grote visnetten en gif. Het gebruik maken van dynamiet, visnetten en gif is slecht voor het koraal. Koraal doet er namelijk jaren over om enkele centimeters te groeien. De aanraking van een mens kan tientallen jaren groei ongedaan maken, waarna het weer moeilijk hersteld. De gevolgen zijn niet te overzien als men doorgaat met dynamiet, visnetten en gif.

Boskap

Niet alleen de vissers zijn schuldig aan de verdwijning van het koraal. Het leven op land speelt hierbij ook een grote rol. In de kustgebieden wordt land ontging zodat het plaats kan maken voor landbouw. Grote bossen moeten er plaats maken voor akkers. Hier zit het probleem: bomen zorgen ervoor dat de bodem tijdens een regenbui niet veranderd in een modderpoel. Maar als de bomen weg zijn, heeft de modder vrij spel en kan dus ongestoord naar de oceaan stromen. De oceaan wordt hierdoor troebel en het koraal sterft af, omdat het geen voedingsstoffen meer kan krijgen. Het koraal ‘stikt’ als het ware.

Pesticiden

Maar niet alleen de boskap zorgt voor de vervuiling van de oceaan. Boeren gebruiken pesticiden om de gewassen te laten groeien. Hiermee zorgen ze ervoor dat de planten niet worden aangetast door insecten, zij sterven er namelijk door. De pesticiden blijven echter niet alleen op de gewassen zitten. Het giftige spul trekt in de grond en belandt in het grondwater en vervolgens ook in de oceaan. Koraaldiertjes kunnen net zo slecht tegen pesticiden als de insecten op de gewassen van de boeren.

Temperatuurstijging

Het broeikaseffect op aarde vormt ook een grote bedreiging voor het koraal. Koraal kan erg slecht tegen temperatuurstijgingen. Bij een verhoging van slecht enkele graden kan een groot deel afsterven. De algen op het koraal raken dan namelijk gestresst. Ze produceren dan teveel voedingsstoffen. Uit zelfbescherming stoot het koraal de algen af. Het koraaldiertje trekt zich terug in zijn skelet en groeit niet meer. Als dit te lang duurt, verliest het koraal zijn kleur. Dat wordt ‘bleaching’ genoemd in het Engels en het betekent verbleking. Het enige wat achter blijft is een dood, wit kalkskelet.

Resultaten na bescherming

Momenteel is er al 30 % van het koraal verwoest. Naar schatting is dit rond 2030 verdubbeld naar zo’n 60 %. Het ruim 200 miljoen jaren bestaande koraal is dan in recordtempo verwoest. Het Wereld Natuur Fonds (WNF) is bezig grote delen van het koraal te beschermen. Inmiddels is 4,5 % van het Grote Barrière Rif bij Australië beschermd gebied. Het WNF streeft naar ruim 30 % beschermd gebied, en probeert dit onder andere te bereiken door een wereldwijde voorlichtingscampagne te gaan geven. In Australië zien steeds meer mensen in dat ze iets moeten doen tegen de verdwijning van het koraal. De politie treedt er tegenwoordig hard op en boetes van een miljoen dollar (ruim € 816.000) zijn geen uitzondering. In Zuid-Oost Azië heeft het WNF ook een voorlichtingscampagne gegeven en mét resultaat. De lokale bevolking besloot niet meer te vissen in het koraalgebied. Het gevolg hiervan was dat het aantal volwassen vissen groeide waardoor de visvangst steeg.

Zelf beschermen

Iedereen kan meehelpen aan de bescherming van het koraal. Minder lang onder de douche staan, het licht niet te lang aan laten en vaker de fiets, bus of trein nemen in plaats van de auto kunnen energie besparen wat het broeikaseffect beperkt. Ook bij de aanschaf van houten meubels kan worden bijgedragen aan de bescherming van het koraal. Hout dat op een goede manier is gekapt, zonder blijvende schade aan te richten aan een bos, heeft een FSC-label. Hout dat niet over zo’n label beschikt is op een verkeerde manier gekapt waardoor modder de oceaan in kan stromen, wat slecht is voor het koraal. Het WNF is bezig het MSC-label in te voeren. Dat label laat zien dat de vis op een milieuvriendelijke manier is gevangen. Het MSC-label is echter nog niet veel te zien, maar daar moet verandering in komen.