Wede, meer dan pastel

Wede, wouw en meekrap, 3 planten die ikzelf altijd in één adem noem. Niet voor niks horen zij bij elkaar, het waren eeuwenlang de drie Europese verfstofplanten bij uitstek. Ze groeien gelukkig ook alle drie zonder problemen in mijn Bellegardetuin, al doet vooral de Wede, Isatis tinctoria het bijzonder goed. Deze 2 jarige plant zaait zich met zijn mooie zwarte zaden uitbundig uit en boort met zijn stevige wortel gemakkelijk door de droge, zware grond. Een diepgroeiende wortel en het grijs leerachtig blad zorgen ervoor dat de plant geen problemen heeft met de extreme droogte van het Zuiden. De plant is waarschijnlijk afkomstig uit de Russische steppe, maar heeft zich eeuwen geleden over heel Europa verspreid. Mogelijk ook verder verspreid door zijn gebruik als landbouwgewas. In de Verenigde Staten wordt het zelfs als een schadelijk onkruid beschouwd en bestreden. USDA Forest Service, Dyer's woad was introduced into North Americafrom Europe, in the late 17th century. It was introduced into Virginia where it was cultivated as a blue dye and has since naturalized as a weed of dry areas.

Naam en geschiedenis van Wede

De wetenschappelijke benaming van wede, Isatis, verwijst waarschijnlijk naar zijn gebruik voor de huid in de Oudheid. Het Griekse woord Isatis betekent zoiets als glad maken, versoepelen van de huid. Misschien iets voor de moderne cosmetica, het kleurtje krijg je er gratis bij, al is dat grijsblauwe op de huid niet direct aantrekkelijk maar eerder afschrikwekkend. Het is niet voor niks, dat het verhaal gaat dat de Picten ten tijde van Julius Caesar, zich insmeerden met wede om hun tegenstanders af te schrikken. Plinius spreekt in zijn Historia naturalis al van een plant, in het Gallisch ‘glastum’ genaamd, waarmede de vrouwen en dochters der Britten hunne lichamen besmeren bij zekere gelegenheden, zij loopen dan naakt daar zij de kleur der Ethiopiërs hebben.

Andere namen van Isatis

Ban Lan Gen, Ban Lang Gen, Chinese Indigo, Da Qing Ye, Da Quing Ye, Dyer's Woad, Farberwaid (Färberwaid), Hierba Pastel, Indigo, Indigo Naturalis, Indigo Woad, Isatis indigotica, Isatis tinctoria, Pastel Des Teinturiers, Qing Dai, Quing Dai, Radix Isatidis, Woad.

Tot in de 16de eeuw was het dé plant die ons de mythische blauwe kleur indigo bezorgde.Het werd reeds lang voor onze jaartelling gebruikt, zowel in het Midden Oosten als in Europa en in de oudheid tot in de middeleeuwen werd het vooral in het Middenlandse Zeegebied gebruikt. In de 16de eeuw werd het grotendeels vervangen door de plant die met de ontdekkingsreizen uit het Oosten kwam, Indigofera tinctoria.

Daarna ging het steeds meer bergafwaarts met het commercieel belang van de wede. Wat niet wegneemt dat de plant door zijn succes verder verspreid werd en zich zo op vele plaatsen in de wereld heeft kunnen vestigen. Met de hedendaagse grotere belangstelling voor natuurlijke producten krijgt ook de wedekleurstof meer aandacht en wordt de plant opnieuw en met succes geteeld o.a in Frankrijk, in de streek van Toulouse, waar tot in de 16de eeuw ook de grootste cultures waren.

Wede medicinaal: huid, reuma en kanker

Maar niet alleen als kleurstof krijgt de Wede meer aandacht, ook wat medicinale werking betreft, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat de Wede onvermoede therapeutische kwaliteiten bezit.
De bladeren van Isatis bevatten een alcaloïde thryptantrine genaamd die samen met andere stoffen zoals hydroxycinnamic acid, including ferulic acid and sinapic acid, een anti-inflammatoire en anti-allergische werking vertonen. Reumatische en allergische klachten, maar ook huidirritatie en zelfs psoriasis zijn mogelijke indicatiegebieden voor Isatis. Dus toch nog de huidverzachter, waar de naam naar verwijst.

Een andere stof, induribine die vooral in de wortel aanwezig is, zorgt samen met verschillende indol glycosinolaten, voor de kankerwerende werking van Wede.
Zelfs de zeer kritische monografie van Natural Medicines Comprehensive Database noteert dat 'Isatis might have antibacterial and antiviral activity, as well as fever-reducing, anti-inflammatory, and cancer-fighting activity'. Niet mis voor een niet-medicinale plant.

Enige wetenschappelijke onderzoeken

• Diel F, Well S, Ficht F, Paetzold M. Tea of Isatis tinctoria (woad) responses by allergic patients in vivo and in vitro. Aktuel Ernahrungsmed 1992;17:34-36. [Article in German]
• Mingzhu M, Bangyuan Y. Progress in indirubin treatment of myelocytic leukemia. J Tradil Chin Med 1983;3:245-248.
• Brignall M. Prevention and treatment of cancer with indole-3-carbinol. Altern Meal Rev 2002;6:580-589.
• Anti-arthritic activity of a lipophilic woad (Isatis tinctoria) extract. María-Carmen Recio, Miguel Cerdá-Nicolás, Matthias Hamburger, José-Luis Ríos. Planta Medica (2006)