Ginseng, het energiekruid

Rond 1700 kwam de ginsengwortel Panax ginseng C. A. Meyer ("pan" = alle en "akos" = remedie) in de belangstelling in Europa en vonden rond de omstreden wonderplant de eerste wetenschappelijke uiteenzettingen plaats. Sindsdien hebhen westerse geleerden zich met wisselend succes op het onderzoek van de misterieuze ginseng-wortel geworpen. Panax ginseng C. A. Meyer i s na zes tot zeven j aar volgroeid en ziet eruit als een kleine struik met bladeren die in juli wit-rose bloemen krijgt en eind augustus begin september knalrode vruchten voortbrengen. De naam ginseng is rechtstreeks afgeleid van de Chinese benaming "'jen san", waarbij "jen" staat voor mens en "san"' plant betekent.

De benaming verwijst naar de vorm van de wortel die de actieve bestanddelen bevat. Deze vertakt zich na een recht stuk van 30 tot 60cm in een drietal zijwortels, waardoor hij met enige fantasie op een bloot mannelijk mensje gelijkt. De teelt van ginseng, niet van dat mensje, vereist zeer veel aandacht en zorg en dient tegen te grote zonnewarmte en overvloedige regen te worden beschermd. Na het plukken van de wortel blijft de grond minstens vijftien jaar onvruchtbaar en dienen andere gronden bewerkt te worden waardoor ginseng nooit goedkoop zal zijn. In de zes tot zeven jaar die de ginsengwortel nodig heeft om tot volledige groei te komen, wordt de grond helemaal uitgeput.

Werking

Door mythevorming, hardnekkig westers scepticisme en commerciële uitbuiting heeft het jaren geduurd vooraleer men ernstig werk maakte van wetenschappelijk onderbouwde studies, isolatie van de actieve bestanddelen en vaststellen van de farmacologische eigenschappen. Alleen op die manier kon men achterhalen dat ginseng niet ingezet dient te worden tegen één specifieke ziekte, maar eerder nuttig is voor het verhogen van de weerstand van het organisme bij ouderen en als tonicum bij oververmoeidheid, stress en depressieve toestanden. Ginseng verlaagt ook het cholesterol- en suikergehalte in het bloed, heeft diuretische, expectorerende en antipyretische eigenschappen. Merkwaardig is ook de activiteitsverhoging van de NGF (nerve growth factor). NGF is een hormonaal eiwit dat de regeneratie en de handhaving van de sympatische zenuwcellen bevordert zonder daarom een exciterend middel te zijn. Het verwekt immers geen slapeloosheid, opwinding of zenuwprikkeling.

Inhoudsstoffen van Panax ginseng

Het zijn de ginsenosiden die verantwoordelijk worden gesteld voor de meeste farmacologische activiteiten van ginseng. Van een groot aantal van deze ginsenosiden, die overigens niet alle dezelfde farmacologische werking hebben, is de structuurformule inmiddels bekend. Ginseng radix bevat 2 tot 3 % triterpeenglycosiden. Het zijn allemaal neutrale bisdesmosiden met een dammaraan ringstructuur. Deze ginsenosiden worden door de farmacologen Ra1, Ra2, Ra3, Rb1, Rb2, Rb3 ,Rc, Rd, Re, Rf, Rg1 en Rg2 genoemd.

Merkwaardig is dat sommige ginsenosiden een tegengestelde werking hebben. Zo verhoogt Rg1, de bloeddruk en is het een centraal stimulans, terwijl Rb1| de bloeddruk verlaagt en eerder deprimerend werkt. Het als Rf gekenmerkte ginsenoside wordt verantwoordelijk geacht voor de meeste positieve effecten die aan ginseng worden toegeschreven.

De doeltreffendheid van de grondstof is echter nog steeds een discussiepunt alhoewel het als een officiële drogerij erkend wordt in China. Japan, Korea, Rusland, Australië, Zwitserland en Duitsland. Monografien van de wortel komen voor in de Duitse. Zwitserse en Australische farmacopee. In andere landen wordt het dan weer als een voedingssupplement aanzien.

Soorten ginseng

Hoewel ze tot de familie van de Araliaceae behoren, is de Siberische ginseng, Eleutherococcus senticosus een andere soort dan de in Japan voorkomende soort (Panax japonicus of Panax pseudo-ginseng) en de gewone Aziatische ginseng (Panax ginseng C.A. Meyer). Ook in Canada, rond Montreal, werd een ginseng-variëteit aangetroffen (Panax quinquefolius) die een ginseng-rush zou veroorzaken zoals dit later zou gebeuren in de Verenigde Staten met het goud. De planten werden zelfs in China ingevoerd om aan de stijgende vraag naar ginseng te kunnen voldoen.

Door commerciële uitbuiting en producten van bedenkelijke oorsprong en kwaliteit waren betrouwbare studies lang uiterst moeilijk bij gebrek aan gestandaardiseerd ginseng-extract. Ginseng wordt tegenwoordig schaamteloos gepromoot als liefdesdrankje, pep- en potentiemiddel, huidlotion, energiebom en noem maar op en ze worden verkocht in seks-shops, benzinestations en grootwarenhuizen. Een rehabilitatie dringt zich op met een grondige controle zodat vele ‘ginseng’producten, die nu vrijwel geen ginseng meer bevatten of vol gestopt worden met andere kruiden, van de markt kunnen worden gehaald.

Klinische studies

Klinische studies zijn de laatste twintig jaar in ruime mate verricht. Daarbij werd meestal gekozen voor een dosis van ongeveer l g gedroogde Panax ginseng-wortel per dag, gedurende een aantal weken tot maanden toegediend in capsules. Bij 75% van de proefpersonen ouder dan 60 jaar, die aan de testen deelnamen, bleken moeheid en futloosheid verminderd te zijn waarvan 25% werd toegeschreven aan placebowerking en 50% aan de werking van ginseng.

Bij gebruik van deze ginseng-poeders gedurende meer dan l maand werd een toegenomen concentratie, een beter herinnerings- en reactievermogen en meer ondernemingszin vastgesteld. Bijwerkingen werden daarbij niet of zelden waargenomen alhoewel inname 's avonds, omwille van het opwekkend effect, slaapproblemen zou kunnen veroorzaken.

Dosering en gebruik

Een kuur van 1 tot 3 maanden met gestandaardiseerd ginseng-extract of -tinctuur afkomstig van ongeveer l g gedroogde ginsengwortel (met l mg Rg1 ginsenoside) per dag, verspreid over ontbijt en lunch, lijkt het meest aangewezen. Ginseng zou je ook persoonlijk moeten afstemmen. Er zijn mensentypes die beter reageren op andere adaptogenen, zoals Rhodiola (Rozenwortel) of Eleuthero.

Besluit

Er is voldoende en betrouwbare wetenschappelijke bewijs dat ginseng preventief en therapeutisch concentratie- en geheugenproblemen, het immuunsysteem en de lichamelijke conditie kan verbeteren.