Biomassa; wat is het en hoe duurzaam is het?

Biomassa is een in Nederland veel gebruikte vorm van groene energie; zo'n 90% van 'onze' groene stroom is direct of indirect afkomstig uit de verwerking of verbranding va biomassa. Maar wat is biomassa eigenlijk? Welke soorten zijn het, hoe wordt het verwerkt en wat kunnen we ermee?

Soorten biomassa

Biomassa is eigenlijk een verzamelnaam voor biologisch afval dat via allerlei processen weer omgezet kan worden in bruikbare energie. In de meeste gevallen bestaat biomassa uit plantresten, maar het kan ook bestaan uit dierlijk (mest) of menselijk (rioolafval) afval. Biomassa wordt in de meeste gevallen echter opgedeeld op basis van vochtgehalte:

• Droge biomassa: droge biomassa bestaat uit verschillende gedroogde organische materialen. Het wordt meestal gebruikt als brandstof voor speciaal ingerichte centrales. Het kan daarnaast worden bijgemengd in kolencentrales om deze enigszins te verduurzamen. Het gedroogde veen (turf) dat vroeger veel werd gebruikt, valt onder deze categorie.
• Natte biomassa: natte biomassa bestaat uit vochtig afval. Denk hierbij aan rioolslib, mest en 'vers' GFT afval. Het kan gedroogd worden tot brandbare pellets, maar kan ook middels vergisting worden omgezet tot biogas en -ethanol.

Een aparte klasse die lastig te kwalificeren is, zijn de plantaardige en dierlijke vetten. Hoewel sommige van deze direct als brandstof gebruikt kunnen worden, worden andere ingezet als kookproduct of smeermiddel.

Verwerking

Ruwe biomassa kan meestal niet zomaar gebruikt worden. Het moet alvorens het gebruikt wordt, eerst verwerkt wordt tot een bruikbaar product. De biomassa kan in onderstaande processen zowel een eindproduct als een tussenproduct zijn:

• Persen: het persen van biomassa kan toegepast worden om de biomassa te ontdoen van eventuele nuttige vetten. De restfractie kan verdroogd als brandstof of veevoer dienen. Geperste briketten zijn ideaal voor verbranding, omdat ze lang en makkelijk branden.
• Vermalen: het vermalen van biomassa verhoogt het contactoppervlak en is bijvoorbeeld nuttig om een stof brandbaarder te maken.
• Vergisten: bij het vergisten van bioamassa wordt een gistbacterie toegevoegd aan een gesloten container. Onder invloed van een zuurstofgebrek komt hierbij methaangas vrij (biogas). Ook kunnen er op deze manier bruikbare alcoholen als ethanol worden gewonnen.
• Fischer-Tropsch synthese: tijdens dit proces wordt biomassa onvolledig verbrand. Hierbij komt een mengsel van koolstofmono-oxide (CO) en waterstof (H2) vrij. Deze stoffen kunnen worden gecombineerd tot bruikbare koolwaterstoffen.

Duurzaamheid

Het verbranden van biomassa is in principe een CO2-neutraal proces; de uitgestoten CO2 maakt een deel uit van de huidige koolstofcyclus en zal bij het verbouwen van nieuwe gewassen middels fotosynthese weer opnieuw in de plantstructuur opgenomen worden. Dit in tegenstelling tot Ondanks dit feit, is de duurzaamheid van biomassa onderwerp van debat. De volgende argumenten worden aangedragen tegen de duurzaamheid van biomassa:

• Fijnstof: bij verbranding van biomassa komen naast CO2 ook fijnstof en verschillende stikstofoxiden (NOx) vrij. Hoewel moderne filtratietechnieken hier veel aan kunnen doen, loopt de wetgeving wereldwijd nog wat achter.
• Productie: voor de productie (kweek) en transport van biomassa is brandstof nodig. Dit is veelal fossiele brandstof, waardoor biomassa netto een negatieve balans heeft.
• Voedselprijzen: het belangrijkste argument, is dat de stijgende vraag naar biomassa-gewassen als suikerriet de productie van voedselgewassen negatief kan beïnvloeden. He gevolg is een voedselschaarste, en dus een stijging van de voedselprijzen.

Met name dit laatste probleem houdt economen en diverse denktanks hard bezig. De vraag is, in hoeverre de productie van biomassa kan doorzetten zonder de armste delen van de wereldbevolking te treffen met voedselschaarste. Hoewel biomassa een mooie bron van CO2-neutrale energie kan zijn, zitten er dus ook overduidelijke nadelen aan deze aanpak. Of biomassa in de toekomst haalbaar zal blijven, is dus maar de vraag.