Vulkaaneifel: specifieke fauna en flora in de zomer

De Duitse Vulkaaneifel staat garant voor een bijzondere fauna en flora mede door het specifieke vulkaanlandschap. Denken we maar aan de maren, de typische kratermeren, de vele kegels en de slakken. Maar naast deze geologische fenomenen vind je vooral in de zomer in dit prachtige wandelgebied heel wat dieren en planten. Bevers, vossen, reeën, wilde zwijnen, vogels en roofvogels maar ook de zeldzamere vuursalamander en de apollovlinder. Vanop de hoogste punten van de Vulkaaneifel, de Hohe Acht en de Ernstberg, heb je een schitterend zicht op de mooie omgeving. Tijd dus om de wandelschoenen aan te trekken en een kijkje te gaan nemen.

Vulkaaneifel: ligging

De Vulkaaneifel maakt deel uit van de Eifel. De Eifel beslaat grote delen van Zuid-België, van Luxemburg en van Duitsland. De Vulkaaneifel is hier dus een deel van en bevindt zich volledig in Duitsland. Je vindt de Vulkaaneifel tussen de Rijn in het noorden, Trier in het zuiden, de Moezel in het westen en Bitburg in het oosten. Vanuit Antwerpen is de Vulkaaneifel zo'n 300 kilometer rijden, vanuit het zuiden van België en Nederlands Limburg slechts 150 kilometer. Ideaal dus voor een uitstapje tijdens de zomer. Niet alleen is er dan overal van alles te doen, je kan er ook nog eens genieten van een heel gevarieerde fauna en flora en een uniek natuurlijk fenomeen: de maren.

Vulkaaneifel: vulkanisch landschap

Vulkaanuitbarstingen

Wie denkt dat vulkanen een ver-van-mijn-bed-show is, heeft het mis. Je hoeft echt niet ver te gaan om vulkanen te zien want zoals de naam het zelf zegt, is de Vulkaaneifel ontstaan uit vulkanen. De jongste vulkanen braken uit zo'n tienduizend jaren geleden, wat in geologische termen erg recent is. De jongste vulkaanuitbarsting gebeurde in Ulmen. Wetenschappers denken dat er in deze streek ooit nog vulkanische activiteit zal zijn. In de Laacher See bij Maria Laach zijn er regelmatig mofetten te zien, gasbellen die wijzen op vulkanische activiteit. Ondanks onrustwekkende berichtgevingen in 2012 rond een nakende uitbarsting zal het allemaal wel zo'n vaart niet lopen en zal het nog wel een hele tijd duren voor een van de vulkanen uit de streek weer begint te spuwen. De vulkanen bepalen het landschap van de Vulkaaneifel en maakten van de streek een erg geliefde toeristische regio.

Kegels

Overal waar je kijkt, zie je kegels. Deze afgeronde toppen zijn overblijfselen van vulkanen. Ze bepalen het landschap van de Vulkaaneifel. Je kan hier prachtige foto's van maken. Wanneer het goed weer is, steken de groene kegels mooi af tegen de blauwe lucht. Maar ook wanneer het regent, kan je mooie foto's van de kegels maken. De vulkaankegels doemen op tegen de grijze lucht. En wanneer na de regen de zon terug begint te schijnen, stijgt er uit de valleien een soort mist op die eveneens heel fotogeniek is.

Maren

Na de explosies vulden de kraters van de vulkanen zich met regen- en grondwater. Zo werden de maren gevormd. Een uniek natuurfenomeen. Maren worden ook wel de "ogen van de Eifel" genoemd, omdat de meeste kogelrond zijn. Wanneer ze gevuld zijn met water, lijken het vanuit de lucht wel kijkers die je diep aankijken. In de Vulkaaneifel zijn er meer dan twintig maren. In sommige mag je gaan zwemmen, andere zijn beschermd natuurgebied. Hier mag je alleen gaan wandelen. Voorbeelden hiervan zijn het Weinfelder Maar en een gedeelte van het Meerfelder Maar. Er zijn maren met water in maar er zijn ook verdroogde maren. Voorbeeld hiervan vind je in Boos.

Lavastromen, basalt en slakken

Wie vulkaanuitbarsting zegt, zegt lavastroom. Ook hiervan zijn restanten te vinden in de Vulkaaneifel. Ook basalt is een typisch natuurverschijnsel uit de Vulkaaneifel. Basalt is een zwarte steensoort, gevormd door gestolte lava. De Strohner lavabom is een voorbeeld van een brok basalt die niet werd weg gekatapulteerd door de uitbarsting van de vulkaan. Verder zie je ook nog basalt bij oude vulkanen die helemaal afgesleten zijn. In Daun werd de burcht op een basaltkegel gebouwd. Slakken zijn in de Vulkaaneifel niet alleen diertjes maar ook een geologisch fenomeen.

Vulkaaneifel: fauna

Reeën, vossen en everzwijnen

In de Vulkaaneifel heb je een rijke fauna. Wie heel stil is en bij het ochtendgloren of bij valavond gaat wandelen in de buurt van beekjes en plassen kan reeën en herten zien. Wanneer het donker is, zie je wel eens een vos de straat overschieten. In het licht van de koplampen blijft hij vaak even verschrikt staan. De bossen zitten vol everzwijnen met hun jong. Zij lopen meestal in familie rond. Volgens statistieken gebeuren er in de Vulkaaneifel zo'n 7000 verkeersongevallen per jaar door klein loslopend wild. Zo'n tiental hiervan zelfs met een dodelijke afloop. Wees dus toch maar voorzichtig wanneer je in deze streek met de auto rondrijdt.

Bevers

Naast waterlopen zitten vaak bevers. Deze schuwe dieren zal je niet gauw te zien krijgen. In het dal van de Prüm, meer bepaald tussen Echtershausen en Merkershausen zitten grote kolonies bevers.

Vogels allerhande
Met al die natuur en al die rivieren fladderen er heel wat vogels rond in de Vulkaaneifel. Naast de rivieren kan je ijsvogels tegenkomen. Mooie veelkleurige vogels met blauwe en oranje veren. Ook zie je soms blauwe en grijze reigers, op zoek naar een lekker visje. Naast de gewone mezen en mussen, zie je ook heel veel boerenzwaluwen die neerstrijken op de vele elektriciteitsdraden die je nog overal in de streek ziet hangen. Zij maken hun nestjes onder de dakgoten en fladderen de hele dag lustig rond op zoek naar insecten. In de bossen hoor je het getik van de spechten en 's nachts het geroep van uilen en oehoe's. Hoog in de lucht zie je rode wouwen, kiekendieven, buizerds en valken. Vaak zitten ze ook op paaltjes naast de weg of bidden ze boven een lekkere prooi. In de lente en in de herfst zie je de kraanvogels overvliegen. Je kan ze niet missen want ze maken heel wat kabaal. Soms strijken ze neer in een veld om even uit te rusten. Met wat geluk ben je toeschouwer van dit spektakel.

Vlinders
De apollo of apollovlinder ie een witte vlinder met zwarte en rode vlekken, te zien van begin juni tot eind juli. Komt meestal voor in Europese gebergtes zoals de Alpen of de Pyreneeën maar is ook te zien op de flanken naast de Moezel, vooral dan in de streek rond Cochem, waar het lekker warm is op de wijnflanken. De rups van de Apollovlinder voedt zich met wit vetkruid. Rond 1980 was deze vlinder bedreigd omdat er te veel pesticiden over de wijnranken werden gesproeid maar nu hier meer regels voor zijn, doet deze vlinder het weer goed. Wel hakt het toenemende verkeer steeds meer in op de vlinderpopulatie. De Moezelvariant van de Apollo heeft iets meer haar op zijn lijf om de koude te weerstaan. Hij kan tussen 14 tot 30 dagen oud worden en heeft zo'n zeven centimeter spanwijdte.

De grote en de kleine vos zijn oranjekleurige vlinders. Zoals de naam het zegt is de grote vos groter dan de kleine vos.

Salamanders

• De vuursalamander (zie inleidingsfoto): een zwarte salamander met gele vlekken. Huist in bossen naast waterlopen. Deze salamander is giftig. Bij mensen kan aanraking huidirritaties veroorzaken, honden kunnen sterven wanneer ze vuursalamanders oppeuzelen. In het Dortebachtal naast de Moezel kan je er zeker een paar tegenkomen.
• De muurhagedis: de meest gekende hagedis die graag op stenen en tegen muren zit te zonnen. Bruin-grijs van kleur.
• De smaragdhagedis: een geel-groene hagedis.

Vulkaaneifel: flora

• Aangezien de Vulkaaneifel een agrarisch gebied is, volgen de gele korenvelden de gele koolzaadvelden op na de lente.
• In de vele graanvelden tieren de rode klaprozen en de blauwe korenbloemen welig.
• Langs de wegen staan overal fruitbomen. Deze zijn aangeplant en dus privé-eigendom hoewel ze niet afgeschermd zijn.
• Kapucijnenstruiken met de gekke roze-rode hoedjes.
• Jeneverbessenstruiken met hun blauw-purperen bessen.
• Sleedoornstruiken met kleine, purpere, pruimachtige bessen. Deze worden gebruikt om likeur en confituur van te maken.
• 
  Naaldbomen vind je in overvloed in de streek. Beukenbomen zijn tamelijk wijd verspreid in de Vulkaaneifel en vind je eveneens in heel wat bossen. Zeldzamer zijn kastanje- en eikenbomen. Een mooie paardenkastanjeboom vind je aan de Fünfkantenstein tussen Mayen en Slot Bürresheim. Wegen uit alle richtingen komen in dit wandelgebied samen onder de imposante boom. Een mooie eikenboom vind je in het kleine plaatsje Kalenborn, nabij Kaisersesch. Deze eik zou dateren uit de tijd van Christoffel Colombus en bevindt zich in de straat Zur Dicke Eiche. In 2014 had de eik te lijden van een blikseminslag. Een boomchirurg moest de eeuwenoude boom terug oplappen. Ook in de buurt van de Brauberg bij de ruïne Virneburcht zijn er heel wat eiken te vinden.
• Weiden met bijbehorende planten en bloemen.
• Heide zoals in de Blumenrathe Heide bij Virneburg.
• Waterplanten zoals waterlelies bij de waterlopen, maren en de meren.
• Wijnbouw: vooral op de zonovergoten flanken naast de Moezel.

Vele planten en bloemen in de Duitse Vulkaaneifel zijn beschermd, ze mogen dus niet zo maar geplukt en meegenomen worden!

Watervallen, rivieren en beken

In de Vulkaaneifel heb je tal van rivieren en beken. Met al die hoogteverschillen en al die beekjes en waterlopen heb je regelmatig watervallen. Zo heb je de waterval in het Dortebachtal, de zeven meter hoge waterval op de Endert bij het klooster Maria Martental, ook wel Rausch genoemd, de waterval bij de Wolfskloof bij de Kleine Kyll en die bij Burg Pyrmont op de Elz. In de buurt van de watervallen kom je ook specifieke fauna en flora tegen. Varens, mossen, waterplanten allerlei, kleine visjes en waterinsecten maar ook reigers en vogels.

Grotten

In de zachte lavasteen zijn heel wat grotten ontstaan. Zo bijvoorbeeld de grotten uit het stenen tijdperk bij de Falkenlay en de Käse-of Elfengrot bij de Uessbach in de buurt van Bad Bertrich. Of nog de Genovevagrot of Kuttbachgrot in de buurt van Butzweiler. Of de Buchenlochgrot nabij Gerolstein.

Natuurgebieden in de Vulkaaneifel

Dortebachtal

Het Dortebachtal ligt naast de Moezel, tussen Klotten en Treis-Karden. Op de weg tussen beide dorpen ligt een klein weggetje dat de bergen in trekt. In de kloof tussen deze bergen ligt een prachtig natuurgebied, het Dortebachtal. In dit dal is een wandeling van zo'n kleine kilometer uitgestippeld, weergegeven door een hagedis op een houten achtergrond. Wie goed oplet, kan deze mooie diertjes hier wel tegenkomen in de zomer. Zonnend op een steen of tussen het dorre gras. Ook gladde slangen en Apollovlinders kan je hier ontmoeten met wat geluk. Verder heel wat vogels en roofvogels. Op het einde van de wandeling kom je bij een mooie waterval, die tijdens een droge zomer wel eens smalletjes kan uitvallen.

Geopark Vulkaaneifel

Samen met een geopark in Spanje, Griekenland en Frankrijk was de Vulkaaneifel in 2000 bij de eerste geoparken van het European Geoparks Network. In 2004 kreeg de Vulkaaneifel zelfs de onderscheiding als Unesco Global Geopark, als regio met een bijzondere betekenis en functie.

Natuurpark Vulkaaneifel

In 2010 werd het Natuurpark Vulkaaneifel boven het doopvont gehouden als achtste natuurpark in Rijnland-Palts. Vulkanen, maren en afwisselende cultuurlandschappen maken deel uit van het Natuurpark Vulkaaneifel.

Jungferweiher bij Ulmen

Een opdrogend maar met beschermde vogelsoorten. Het maar is ouder dan het Ulmener maar. Het zou zo'n 118.000 jaar oud zijn. De vulkaan waarin de Jungferweiher is ontstaan is groter dan de vulkaan van het Ulmener maar. Zeer visrijk gebied. Rond de jaren 1930 werd er hier turf gestoken. Later werden er koeien gehoed. Nu broeden er heel wat vogels. Je mag in dit natuurgebied niet gaan zwemmen, wel vissen met een vergunning. Er mag gewandeld worden maar honden moeten aan de leiband.

Dierenparken in de Vulkaaneifel

In de Vulkaaneifel bevinden zich drie dierenparken.

• Daun: Hier ligt het Wild- und Erlebnispark van Daun. Een dierenpark dat je voor een groot deel met de auto aflegt. Je komt er voorbij inheemse dieren als reeën en everzwijnen, maar ook langs ingevoerde dieren als lama's. Na de tour met de auto kan je ook nog te voet naar de roofvogels gaan kijken (waar ook een show mee wordt opgevoerd) en door de apenkloof.
• Klotten: In Klotten vind je het dier- en pretpark Klotten, ook wel Klotti genoemd. Dit dierenpark is gecombineerd met een attractiepark. Je kan je er dus een hele dag vermaken. Heel wat vogels hier en ook roofvogels waar een show mee wordt gegeven.
• Gondorf: In Gondorf eveneens een dierenpark gecombineerd met een weliswaar kleiner attractiepark dan in Klotten. In het Eifelpark Gondorf moet je zijn om moeflons te zien.

Hoogste punten van de Vulkaaneifel: de Hohe Acht en de Ernstberg

Met 747 meter is de Hohe Acht het hoogste punt van de Vulkaaneifel, gevolgd door de Ernstberg met zijn 699 meter. Op de Hohe Acht staat de Kaiser-Wilhelmtoren. Bij helder weer kan je van op die toren kijken tot het Zevengebergte bij de Rijn en tot aan de Hunsrück. De Ernstberg of Erresberg bevindt zich bij Hinterweiler.

Wandeluitrusting

Wie op stap wil gaan in de Vulkaaneifel in de zomer, moet toch een beetje op zijn uitrusting letten.

Stevige, waterdichte, hoge wandelschoenen

Een eerste vereiste, in elk seizoen eigenlijk, zijn stevige, hoge stapschoenen. Ten eerste beschermen ze de voet en de enkel tijdens het stappen op niet altijd even effen ondergrond. Ten tweede zijn ze perfect wanneer er kleine beekjes moeten overgestoken worden, als ze waterdicht zijn tenminste. Verder zijn ze ook ideaal om je broek in te steken, zodanig dat je beschermd bent tegen teken. Want tijdens de zomer zitten deze gevaarlijke beestjes overal in het hoge gras te wachten op een argeloze voorbijganger.

Laagjeskleding

Wanneer je in de Vulkaaneifel gaat wandelen, kan je best laagjes aantrekken. Het kan er erg warm zijn en dan weer erg fris wanneer je in een bos loopt of in een vallei. Best trek je dus een t-shirt (ideaal zou zijn met lange mouwen, maar niet erg aangenaam in de zomer) aan en een lange broek (ook weer als bescherming tegen teken) en daarboven een trui of een vest. Een pet of hoed beschermt je niet alleen tegen de zon maar ook tegen teken die op bladeren zitten. Deze laagjeskleding is ideaal want heb je het warm, dan kan je iets uittrekken en heb je het koud, dan kan je iets aandoen. Is het weer regenachtig, dan kan je ook een regenjas aandoen of meenemen.

Rugzak of vest met zakken

Wie gaat wandelen in de Vulkaaneifel om de fauna en de flora te observeren, heeft wel wat mee te nemen. Een verrekijker, een wandelkaart, een fototoestel, eventueel een natuurgids, water (het kan al snel warm worden onderweg), een kleinigheidje om te eten (niet op elke wandeling zijn er stopplaatsen waar iets kan genuttigd worden), een spray tegen muggen en teken, een kleine EHBO-set (pleisters, ontsmettingsmiddel, tekentang) en een GSM. Hiervoor is het handig om een goede rugzak mee te nemen of een vest met grote zakken voor wie niet telkens wil stoppen om alles in en uit de rugzak te doen.

Wandelstokken

Voor wie wat moeilijker te been is, is het misschien handig om wandelstokken mee te nemen. Ze bieden steun en houvast en helpen bij het wandelen.