Wat is een levend organisme?

Levende organismen kun je op elk moment van de dag waarnemen. Je ziet mensen lopen op straat, je ziet vogels vliegen in de lucht en je ligt lekker te zonnebaden in het gras. Dit zijn drie voorbeelden waarbij het zeer gemakkelijk is om te zien of het wel of geen levende materie is. Er zijn echter ook nog een aantal twijfelgevallen: bacteriën, schimmels, prionen en virussen.
Er zijn een zestal eigenschappen waaraan een levend organisme altijd aan moet voldoen. Wanneer je deze eigenschappen voor alle dingen gaat bekijken zul je kunnen concluderen dat dieren, schimmels, planten en bacteriën levende organismen zijn. Virussen en prionen worden beschouwd als niet-levende materie.

Unieke chemische samenstelling

Alle levende organismen bevatten grote, ingewikkelde macromoleculen die een stuk ingewikkelder zijn dan de moleculen die we in niet-levende dingen terug vinden. De groepen van macromoleculen zijn de nucleïnezuren, de proteïnen, de koolhydraten en de lipiden.

Hiërarchische organisatieniveaus

Levende organismen kunnen worden onderverdeeld in verschillende hiërarchische organisatieniveaus. We hebben subcellulaire niveaus en cellulaire niveaus. Cellen bevinden zich in weefsels, weefsels in organen, organen in individuen en individuen bevinden zich in een populatie. Verschillende populaties vormen samen een grote gemeenschap en alle gemeenschappen samen vormen uiteindelijk het ecosysteem. Het indelen in groepen wordt ook wel taxonomie genoemd.

Voortplanting

Levende organismen kunnen zichzelf altijd voortplanten. Er zijn zeer veel verschillende soorten van voortplanting, maar toch hebben ze allemaal hetzelfde doel. Cellen maken andere cellen aan en individuen zorgen voor nieuwe individuen. Bij voortplanting is er sprake van erfelijkheid, de nakomelingen krijgen eigenschappen van hun ouders mee. Er is echter ook sprake van variatie, alle individuen verschillen van elkaar. De variatie en erfelijkheid hebben samen gezorgd voor de biologische evolutie.

Genetische code

De erfelijkheid wordt bepaald door een genetisch systeem dat altijd gebruikt maakt van nucleïnezuren. In de meeste gevallen is dit DNA. Het DNA bestaat uit een lange keten van nucleotiden die allemaal een van de vier mogelijke stikstofgroepen bevatten. De volgorde van de nucleotiden bepaalt welke aminozuren deze vormen. De aminozuren worden weer samengevoegd tot eiwitten. Het DNA vormt de basis voor de genetische code. In de meeste gevallen wordt het DNA ongewijzigd doorgegeven van generatie op generatie. Soms kan het toch gebeuren dat er bij het overschrijven een mutatie plaatsvindt.

Metabolisme

Metabolisme wordt door de meeste mensen in het dagelijks leven gewoon stofwisseling genoemd. Levende organismen overleven door voedingstoffen op te nemen uit de omgeving. Bij het afbreken van de voedingsstoffen komt er energie vrij die ze weer kunnen gebruiken voor andere processen in het lichaam. Een aantal metabolische processen zijn vertering, de ademhaling en de vorming van nieuwe moleculen.

Ontwikkeling

Levende organismen vertonen altijd een levenscyclus waarbij het organisme een ontwikkeling doormaakt. Eerst bevindt het dier zich in een klein en eenvoudig stadium maar langzamerhand wordt het steeds groter en ingewikkelder. Uiteindelijk komt het in een stadium terecht dat het zichzelf kan voortplanten. De levenscyclus is bij eencellige dieren zeer eenvoudig. Bij meercellige dieren is het meestal veel complexer met duidelijk verschillende stadia, soms vinden er zelfs complete metamorfoses plaats. De stadia verschillen van elkaar op morfologisch (vorm) en op fysiologisch (processen die zich in het lichaam afspelen) gebied.