Natuurlijke textielstof zijde en zijderups voor de vezels

Textielstoffen zijn er in diverse soorten zowel natuurlijke als synthetische. Die stoffen worden voor talrijke doelen gebruikt zoals het maken van kleding, gordijnen, decoratiedoeken, bekleding enz. Afhankelijk van het soort doel wordt gekozen voor een bepaalde kwaliteit van de textielstof. Die kwaliteit heeft ook een verhouding tot de kostprijs. Een textielstof die in de hogere prijsklasse valt is zijde. Die duurdere stof wordt voor onder meer sjiekere kleding gekozen zoals avondkleding omdat zijde een prachtige uitstraling en prima draagcomfort heeft. Om zijde te kunnen maken wordt een speciaal soort rupsen gekweekt.

Grondstoffen voor textielstof

De grondstoffen waaruit textiel gemaakt wordt zijn natuurlijke of kunstmatige vezels. De stoffen kunnen worden ingedeeld in groepen:

Natuurlijke grondstoffen

• Vezels van plantaardige afkomst (katoen en linnen)
• Vezels van dierlijke afkomst (zijde)

Kunstmatige grondstoffen

• Vezels met een natuurlijke oorsprong (rayon, kunstzijde of viscose)
• Vezels met een synthetische oorsprong (nylon, polyester, polyacryl, polyurethaan, polyetheen, polypropeen en aramide)

Zijderups en de vezels

Zijde is zowel de naam van een natuurlijke substantie als van een textielstof vervaardigd van vezels die van die substantie zijn gemaakt. De substantie wordt door bepaalde insecten afgescheiden en stolt zodra het in contact komt met de lucht. Het bekendste insect dat zijde afscheidt is de zijderups. Die zijderups wordt na ontpopt te zijn uiteindelijk een vlinder. Maar rupsen die gekweekt worden met het doel er zijde van te maken halen het stadium van vlinder niet. Het diertje is een van de weinige insecten die voor een speciaal doel (voor zijde) wordt gekweekt naast de honingbij (voor de honing) en de cochenille-schildluis (voor de kleurstof).

Gesmokkeld door monniken

Al in de oudheid werd in China ontdekt hoe de zijdevlinder op de bladeren van de witte moerbei te kweken was. De Chinezen ontdekten ook hoe ze de zijdedraad in zijn geheel konden afwikkelen en wat het juiste moment was om de rups daarvoor te doden. Zijde werd als belangrijk exportproduct via de zogenaamde zijderoute tot in het Romeinse Rijk verhandeld. Maar vanaf 552 kon het westen zijn eigen zijdeteelt opzetten nadat Perzische monniken in holle wandelstokken een aantal larven en eieren naar Constantinopel hadden gesmokkeld.

Drukke handel via zijderoute

De zijderoute was een netwerk van karavaanroutes door Centraal-Azië. Via die routes werd handel gedreven tussen China en het Midden-Oosten. Van de klassieke oudheid tot de late middeleeuwen liepen door dat netwerk de belangrijkste verbindingen tussen oost en west. Al in 115 voor Christus was de route in gebruik door de Han-dynastie. Toen de handel over zee toenam werd de route over land minder gebruikt. De zijderoute dankt zijn naam aan de zeer belangrijke handel in zijde vanuit China naar het westen. Naast zijde werden via de route ook luxe goederen vervoerd zoals porselein, satijn, muskus, diamanten, robijnen, parels, papier en vruchten als perziken en sinaasappels en ook paarden en buskruit.

Winning van de natuurlijke textielstof zijde

De rups spint zijn cocon met een zeer dunne draad en een soort lijm. Als dat klaar is wordt de rups voor de winning van zijde gedood en krijgt dus geen kans zich om te vormen naar een vlinder. Daarna wordt de lijm voorzichtig gesmolten en de draad afgewikkeld. Een zijdedraad is 300 tot 900 meter lang en heeft een dikte van ongeveer 10 micrometer. Een aantal van die draden wordt tot zijdegaren gewonden wat zeer behoedzaam moet gebeuren om de draden niet te laten breken. Omstreeks 5000 cocons zijn nodig om 1 kilogram zijde te maken.

Zijde is een dure stof

In deze tijd komt de zijderups niet meer vrij in de natuur voor en is volledig afhankelijk van de kweek door mensen. Door de moeizame processen rond het winnen van zijde is het, in vergelijking met andere textielsoorten, een dure stof.

Kunstzijde als goedkoper alternatief

Naast zijde als natuurproduct wordt ook getracht de kwaliteiten van de stof na te bootsen door de textielstof genaamd rayon (ook kunstzijde of viscose genoemd). Die stof wordt gemaakt van kunstmatige vezels op basis van een natuurlijke grondstof. Die grondstof, genaamd cellulose, wordt gewonnen uit houtpulp vandaar natuurlijke grondstof. De techniek om cellulose te winnen uit houtpulp is in 1884 uitgevonden door de Franse scheikundige Graaf Hilaire de Chardonnet (1839-1924) uit Besançon. Viscose is soepeler en zachter dan katoen en voelt zijdeachtig aan. Het wassen van kunstzijde moet zorgvuldig gebeuren zonder borstelen, wrijven of wringen. Door veredeling van het basismateriaal en vermenging met polyester worden nadelen, zoals bijvoorbeeld kreukbaarheid, voor een groot deel opgeheven.