Wat is dierwelzijn?

Dierwelzijn - en welzijn in het algeheel - is een containerbegrip waar niemand echt een vinger op kan leggen. We weten allemaal wat het ongeveer inhoud, maar niemand zal precies dezelfde definitie van het begrip hebben. In dit artikel zijn diverse definities van dierwelzijn verzameld, maar voordat wij daaraan beginnen eerst de definitie van het algemene begrip "welzijn":

Algemeen welzijn

Het begrip welzijn wordt te pas en te onpas gebruikt. Vanwege de grijzigheid in de specifieke begripsdefinitie wordt het begrip 'welzijn' commercieel flink uitgebuit. Welzijn was tot voor kort altijd een hedendaags begrip. Zoals ik mij nu voel, dat is een maatstaf voor welzijn. Met de opkomst van de duurzaamheidsgedachte heeft het begrip welzijn echter ook een lange termijn betekenis gekregen. Wat nu goed is, kan voor morgen schadelijk zijn.

Volgens Dikke van Dale betekent welzijn het volgende:

1. “toestand waarbij men in materieel en geestelijk opzicht voorspoedig, gelukkig is => welbevinden”
2. “goede gezondheid”

Definities van "dierwelzijn"

Het begrip 'dierwelzijn' is minder modieus dan het begrip 'welzijn'. De term wordt al geruime tijd gebruikt in de dierenwereld, daar ook de meetbaarheid van dierenleed vooralsnog enkel in discutabele grijze gebieden valt uit te leggen. Een containerbegrip als welzijn geeft in ieder geval een vaag kader aan de meetbaarheid. Dit heeft als gevolg dat er tal van definities van dierwelzijn de ronde doen. De vraag is nu echter; welke definitie van dierwelzijn mogen wij als alomvattend beschouwen?

Wanneer het om dierwelzijn gaat zijn er dus een heel aantal definities bekend. Hieronder een selectie van de meest relevante bronnen:

Brambell Committee (1965):

“Dierenwelzijn is een veelomvattend begrip dat zowel het fysieke als het 'geestelijke' welzijn van een dier omvat. Iedere uitspraak over dierwelzijn moet daarom gebaseerd zijn op beschikbare wetenschappelijke kennis over gevoelens van dieren. Die kennis kan worden ontleend aan fysieke parameters, maar ook aan het gedrag.”

Lorz (1973)

"Een toestand van fysieke en psychische harmonie van het dier met zichzelf en de omgeving"

Hughes (1976)

“Dierenwelzijn betekent dat een dier in harmonie leeft met zijn omgeving en met zichzelf, zowel wat betreft fysieke als psychologische eigenschappen.”

Wiepkema (1982)

“Het onvermogen om gedragsprogramma’s uit te voeren die het dier in staat stellen relevante aspecten van de ‘umwelt’ te beïnvloeden, of de mogelijkheid om bepaalde gedragingen überhaupt uit te voeren, veroorzaakt gevoelens van ongenoegen. Wanneer een dier in een dergelijke situatie verkeert, zal het ernstig lijden en het dierenwelzijn zal aangetast zijn.”

Broom (1986)

“Welzijn van een individu is de staat waarin het verkeert als gevolg van pogingen om zich te redden in zijn omgeving’

Bracke (2001)

“De kwaliteit van leven zoals die door de dieren zelf ervaren wordt.”

Riedstra et al., 2006

“Het welzijn van een individueel dier wordt, naast zijn erfelijke aanleg, bepaald door invloeden vanuit het milieu. Verschillende milieufactoren kunnen aanleiding geven tot een verstoring van het biologische evenwicht, zoals een ontregeling van de productie van zogenaamde stresshormonen (o.a. corticosteroïden en catecholaminen). Zolang het dier in staat is zich zonder meetbare problemen aan een gegeven milieu-invloed (stressor) aan te passen, is er sprake van harmonie of homeostase. Pas wanneer het aanpassingsvermogen wordt overschreden ontstaat er een situatie van stress. Dit kan zich uiten in abnormaal gedrag of leiden tot het ontstaan van gezondheidsstoornissen.”

Hoogleraar Ethologie en Welzijn prof. Berry Spruijt

“Welzijn van dieren is geen momentopname, maar dient dit te worden beoordeeld als de totale balans van positieve en negatieve gebeurtenissen in het leven van een individu.”

Partij voor de Dieren

“De 5 vrijheden die zijn opgesteld zijn gezamenlijk bepalend voor het welzijn van de dieren. Dieren zijn vrij:

• van dorst, honger en onjuiste voeding
• van fysiek en fysiologisch ongerief
• van pijn, verwondingen en ziektes
• van angst en chronische stress
• om hun natuurlijke (soorteigen) gedrag te vertonen”

In 1979 heeft de Farm Animal Welfare Council (FAWC), een onafhankelijk adviesorgaan van de Europese Commissie, vastgesteld dat dieren in de veeteelt recht hebben op deze 5 "vrijheden":

Ministerie van Economische Zaken

“Met dierenwelzijn wordt de lichamelijke en geestelijke gezondheid van een dier bedoeld. Elk dier dat niet in zijn natuurlijke omgeving leeft, probeert zich aan te passen aan zijn leefomgeving. Een dier voelt zich het best in een omgeving waarin hij zijn natuurlijk gedrag kan vertonen en die hem geen chronische stress, pijn of angst bezorgt.”

Conclusie

In al deze definities wordt veel gesproken over de lichamelijke en geestelijke conditie van het dier. De lichamelijke conditie kan nog vrij goed beoordeeld worden, maar de geestelijke conditie wordt al moeilijk. Hoe weten we dat een dier zich prettig voelt? Er zijn verschillende studies gedaan om uit te zoeken wanneer een dier zich prettig voelt en welke parameters hierbij van belang zijn.
Er is echter nog veel wat niet concreet meetbaar is en dus moeilijk te beoordelen. In de toekomst zal er dus nog het nodige aandacht besteed moeten worden aan onderzoek naar fysieke en mentale pijnbeleving bij dieren. Tot die tijd hanteren wij de volgende samengevatte definitie van dierwelzijn:

“Welzijn is een mentale toestand die optreedt als een dier in voldoende mate in zijn natuurlijke behoeften kan voorzien en waarbij het dier vrij is van pijn en andere ongemakken.”