Soundscape en verlangen naar alleen natuurgeluiden

Voor de term soundscape bestaat eigenlijk geen duidelijke vertaling in één woord. Met soundscape wordt meestal het totaal van geluiden bedoeld dat we om ons heen horen. Die geluiden zijn in eerste instantie afkomstig van de natuur (wind, zeegolven, enz.) en van dieren (fluiten van vogels, blaffen van honden, enz.) en van mensen (praten, voetstappen, enz.). Soundscape is dus onze akoestische omgeving of een soort geluidenlandschap.

Spontane natuurgeluiden, gecreëerd of speciaal effect

Naast het landschap van geluiden dat spontaan ontstaat vormen ook de geluiden die worden gecreëerd een onderdeel van de soundscape. Die geluiden bestaan bijvoorbeeld uit straatgeluiden, ronken van machines en muziek al dan niet elektronische voortgebracht. Een apart effect dat binnen het geluidenlandschap bereikt kan worden en waarbij ook wel gesproken wordt over soundscape bestaat uit elektronische geluiden die beweging oproepen. Dat effect wordt bereikt door meerdere luidsprekers in een ruimte op te hangen en wordt ook wel imaginaire soundscape genoemd.

Gewenste en ongewenste geluiden in soundscape

Dagelijks en van uur tot uur geconfronteerd worden met geluiden is een normale gang van zaken. Toch hebben we geleerd om een zekere filtering toe te passen en wordt onze aandacht meestal pas echt getrokken bij het horen van verrassende geluiden. Gelukkig horen we niet de hele dag door allerlei geluiden van machines die wel degelijk aanwezig kunnen zijn. Maar zodra ergens uit een luidspreker een lievelingsmelodie klinkt valt dat zeker wel op. Uiteraard vallen ook andere geluiden op zoals een plotselinge harde knal. Veel geluiden in de soundscape waarin we ons bevinden ervaren we als gewenst maar ook talrijke andere klanken die op ons afkomen zijn minder gewenst.

Geluidenlandschap drastisch veranderd vanaf industriële revolutie

De uitvinder van de term soundscape, R. Murray Schafer, schreef in de zestiger jaren van de twintigste eeuw onder meer over de relatie tussen mens en geluid. De tijd vóór de industriële revolutie bestond de soundscape uit natuurlijke en menselijke geluiden inclusief akoestisch voortgebrachte muziek. Met de komst van stoommachines en later op diverse andere manieren in beweging gebrachte motoren en weer later de elektromotor en talrijke andere elektrische toepassingen werd de soundscape drastisch anders. Ook de verstedelijking droeg daar aan bij. Het geluidenlandschap werd steeds monotoner en minder contrastrijk. Ook de ervaring van stilte werd steeds zeldzamer.

Wettelijke geluidsnormen

Het veranderen van de soundscape vanaf de industriële revolutie werd vele tientallen jaren gewoon geaccepteerd. Anders werd dit vanaf 1970 toen de geïndustrialiseerde landen algemene veiligheidsregels in acht gingen nemen. Er kwamen wettelijk vastgestelde normen voor het geluid en de geluidsterkte waarbij belangrijk was of de geluiden passend waren in de betreffende omgeving.

Soundscape en gehoorschade

Die maatregelen hebben ertoe geleid dat sinds de tachtiger jaren van de twintigste eeuw de gehoorschade door industrieel geluid drastisch is verminderd. Helaas staat daar tegenover dat de schade die wordt veroorzaakt door recreatief geluid na die tijd sterk is toegenomen. Dit wordt mede veroorzaakt doordat het volume dat geluidsapparatuur kan produceren veel luider is geworden en soms urenlang door middel van een hoofdtelefoon wordt aangehoord. In uitgaansgelegenheden worden geluidsboxen ook vaak tot een hoog aantal decibellen opgekrikt. Zo vormt voor velen de huidige soundscape een risico voor gehoorstoornissen.

Oorspronkelijke soundscape

Nu de elektrische fiets de bromfiets voorgoed uit het straatbeeld heeft verdrongen is het op straat iets rustiger maar allerlei nieuwigheden beïnvloeden het tegenwoordige geluidenlandschap toch weer op nieuwe manieren. Geen wonder dat velen, als het even kan, de natuur opzoeken en daar genieten van de oorspronkelijke soundscape.