Saffloer meer dan kleurstof

Bladeren iets stekelig getand, gele naar oranjerood verkleuren­de bolvormige bloemhoofdjes, zo ziet de saffloer, Carthamus tinctorius er uit. Tot voor kort een vergeten speler in het grote spel van de plantengeschiedenis. Zijn wetenschappelijke naam stamt van het Arabische kurthum. Verven is in het Hebreeuws kartami. In India heet hij kusumba, en onder die naam kennen ook de Indonesiër hem (kesoemba). De plant stamt uit Egypte, waar hij al vele eeuwen in hoog aanzien stond en gekweekt werd. In het begin van onze jaartelling brachten Hindoe-immigranten de plant naar Java.

Ook Dioscorides en Dodoens vermelden zijn gebruik 'den Wilden Carthamus es drooch van natueren ende wat verdelende. Die soppen bladeren ende saet van deser Distel met peper ende wijn wel vermenght sijn goet ghestreken op die beten van den scorpioenen. Men seyt oock als Dioscorides scrift dat die van den scorpioenen ghesteken sijn gheen pijne en ghevoelen alzoo langhe als sy dese cruyden in huer hant houden ende als sy dat uut huer hant laten gaen dat dan die pijne wedercoemt. Misschien een ideetje om een anti-scorpioenzalf te fabriceren. Alhoewel, erg commercieel zal zo'n zalf wel niet worden.

In het gewaardeerde apothekersboek Kings American Dispensatory uit 1898 staat ' Dyer's saffron, when the warm infusion is used, is said to restore the menstrual discharge'

En in Oostersche landen zou het jonge blad als salade gebruikt zijn en het sap om de melk te doen stremmen The tender leaves, shoots, and thinnings of safflower are used as pot herb and salad. They are rich in vitamin A, iron, phosphorus, and calcium. Bundles of young plants are commonly sold as a green vegetable in markets in India and some neighboring countries. (Nimbkar, 2002).

Het werd overal ook Wilde saffraan genoemd, omdat de bloemblaadjes als voedingskleurstof net zoals saffraan gebruikt werd, al heeft het niet de smaak van de echte saffraan.

Verfstof voor kleding

Kleurstof heeft hij eeuwen en eeuwenlang geleverd aan alle volkeren tussen de Middellandse Zee en China. Tinctorius (Lat.) betekent dan ook door ververs gebruikt. De verf werd bereid uit de gedroogde bloemhoofdjes. In water lost een gele kleurstof op, die de minst waardevolle is. Een tweede kleurstof, rood, is niet oplosbaar in water maar wel in loog. De rode verf wordt in een zuurbad op het weefsel gebracht (b.v. katoen); het zuur maken gebeurt het best met citroensap of sap van Tamarinde vruchten. Vooral het rood van saffloer is een mooie, heldere kleur, die helaas niet lichtecht is. Toen de chemische industrie in 1884 het Congo-rood, de eerste rode anilinekleurstof, in de handel bracht, was het met de carrière van Carthamus dan ook gedaan. Al ziet het er naar uit dat deze en andere kleurstoffen aan een nieuwe carrière zijn begonnen.

Saffloerolie uit de zaden

En niet alleen als kleurstof maar ook als voedingsproduct in de vorm van vette olie, die uit de zaden geperst word. Het zaad bevat triglyceriden van dubbel onverzadigd linolzuur (70%) en het meervoudig onverzadigde linoleenzuur (10%); de laatstgenoemde is samen met het betrekkelijk hoge vitamine E gehalte (310 p.p.m.), verantwoordelijk voor de goede reputatie van saffloerolie.  De olie is wat samenstelling te vergelijken met olijfolie, hij is zeer stabiel ook bij lagere temperaturen.

Opvallend zijn de recentere onderzoeken, waaruit blijkt dat de zaden een invloed hebben op de fibroblasten in het beenderstelsel, neemt daarbij de mogelijk oestrogene werking en dan zou de conclusie kunnen zijn dat Carthamus als voedingssuplement in de overgang nuttig kan zijn. In elk geval weer een plant die de moeite waard is om verder te onderzoeken.