Vingerplanten in de sneeuw

Hier in De Haan aan Zee vind je bij verschillende fin de siècle villa's heel wat aanplant van tropische Vingerplanten, die zomaar in ons gure klimaat ook buiten kunnen overleven. Soms flankeren zij als indrukwekkende wachters de oprijlaan, of hangen ze sierlijk onder of tussen hogere bomen en struiken. In bloei wordt het duidelijk dat ze familie zijn van onze Klimop met hun typische bolvormige groene bloeiwijze en zwarte bessen in de winter.

Vingerplanten in de sneeuw

Het zijn krachtige planten, die mij als herborist altijd het gevoel geven dat ze 'ergens' goed voor moeten zijn. Ik bedoel natuurlijk voor onze menselijke gezondheid, maar proberen, opeten dus, durf ik ze niet. En dat niet alleen omdat ze in privétuinen staan maar omdat ze net zoals Klimop mogelijk saponinen, zeepstoffen bevatten, die wel slijmoplossend zijn maar soms ook flink irriterend kunnen werken. En ze worden daardoor ook meestal als giftig beschouwd. Maar ze zijn ook botanisch verwant aan het bekendste en meest gebruikte kruid ter wereld, de mythische ginseng. Zouden die Fatsia's misschien ook dezelfde versterkende, adaptogene werking hebben?

Wetenschappelijk onderzoek

Toch maar eens wetenschappelijk uitzoeken, dat kan zeker geen kwaad. Na enig snuffelen in boeken maar vooral rondsurfen op wetenschappelijke websites zoals PubMed en Scirus, vind ik tocht wat onderzoekjes naar werking en inhoustoffen van Fatsia japonica. En inderdaad, de plant bevat triterpeensaponinen, mag ik even indrukwekkend citeren 'five triterpenoid saponins isolated from the flowers, the mature fruits and the leaves of Fatsia japonica were identified as 3-O-[β-d-glucopyranosyl(1→4)-β-d-glucopyranosyl]-hederagenin (1), 3-O-[β-d-glucopyranosyl-(1→4)-α-l-arabinopyranosyl]-oleanolic acid (2), 3-O-[α-l-arabinopyranosyl]-hederagenin (3), 3-O-[β-d-glucopyranosyl]-hederagenin (4) and 3-O-[β-d-glucopyranosyl(1→4)-α-l-arabinopyranosyl]-hederagenin'.

Zo, dat weten we dan weer, niet dat ik er veel wijzer van wordt of dat ik de plant nu zou durven opeten, maar het is toch een begin van een speurtocht zoals ik er al meer heb gedaan. Sommige bestanddelen blijken ook een kankerremmende werking te bezitten, maar zeker niet als plant toe te passen. Interessant is dat de hedereganine saponinen die ook in de Klimop aanwezig zijn mogelijk een huidcelregenererende werking hebben, wat ook het volkse gebruik van klimopblad in cosmetica en bij cellulitis kan verklaren.
De wetenschapper Lee en medewerkers beschrijft de werking in zijn onderzoek als volgt 'Although the mechanism is not fully understood, we suggest that OGAH, the active component of Fatsia japonica, might change the conformation of the membrane structure and it may be useful as an ingredient in antiaging cosmetics or as a stimulator of therapeutic proteins that can be used in various disorders related to reactive oxygen species (ROS). Dus ook mogelijke anti-oxydant werking op de huid.

En verder

Een volgende stap is nu te weten komen of er ergens ter wereld ook mensen, volkeren zijn of geweest zijn die deze Fatsia's ook gegeten of als medicijn gebruikt hebben. En dat heb ik tot nu toe helaas nog niet kunnen ontdekken. Voorlopig blijven deze Fatsias even pompeus als geheimzinnig zich vertonen als sierplant. En hier in De Haan bij hun romantische villa's kan ik daar volop van genieten en zijn ze op hun manier dan ook nuttig.

Botanisch Fatsia japonica (Thunb.) Decne. & Planch., Vingerplant

• Family: Araliaceae
• Genus: Fatsia
• Species: Fatsia japonica
• Synoniemen Aralia sieboldii, Echinopanax japonicus, Aralia japonica, Dimorphanthus japonicus, Fatsia japonica var. liukiuensis, Fatsia japonica var. Lobulata

Fatsia japonica werd in het Europa voor het eerst vermeld in de 18de eeuw door de Zweedse arts Carl Thunberg . Hij deed tijdens zijn reizen naar Japan botanisch onderzoek en publiceerde in 1784 de "Flora Japonica". De Fatsia japonica werd rond 1840 in Engeland ingevoerd en zowat 50 jaar alleen in kassen gekweekt, tot men toevallig ontdekte dat ze ook wel wat vorst konden verdragen.

Voor verdere studie

• J Microbiol Biotechnol. 2008 Sep;18(9):1613-9. Active component of Fatsia japonica enhances the transduction efficiency of Tat-SOD fusion protein both in vitro and in vivo. Lee SH, ea Department of Biomedical Science and Research Institute for Bioscience and Biotechnology, Hallym University, Chunchon 200-702, Korea.
• Triterpenoid saponins from Fatsia japonica. Tadashi Aokia, Yumiko Tanioa and Takayuki SugaCorresponding Source Yakugaku Zasshi 1975 Jan; 95(1):1-7.
• Antitumor agents, 162. Cell-based assays for identifying novel DNA topoisomerase inhibitors: studies on the constituents of Fatsia japonica. Kitanaka, S : Yasuda, I : Kashiwada, Y : Hu, C Q. J-Nat-Prod. 1995 Nov; 58(11): 1647-54