De geurige wijnruit of ruit, in de tuin of moestuin

Wijnruit is een vaste, geurende plant in de moestuin of tuin en bloeit in de zomer met kleine gele bloemen. Het bijzondere is dat bij de hoogste bloem van de samengestelde bloeiwijze, vijf gele bloemblaadjes groeien en bij de andere bloemen op ongeveer dezelfde hoogte, vier. Door de aromatische geur mijden katten de plant en insecten en vlinders komen af op het stuifmeel en de nectar. Het blauwgroene blad geeft een mooi accent in de moestuin of tuin. De plant is fototoxisch en kan huidirritatie tot zelfs brandwonden geven. Wijnruit heeft geneeskrachtige eigenschappen.

• De wijnruit (Ruta graveolens)
• Tegen katten
• Habitat
• Blad
• Bloem
• De geneeskrachtige eigenschappen van wijnruit

De wijnruit (Ruta graveolens)

De wijnruit (Ruta graveolens) of ruit, is een vaste plant en behoort tot de wijnruitfamilie (Rutaceae). De wijnruitfamilie is een familie van de tweezaadlobbige planten. De tweezaadlobbigen (dicotylen) zijn, samen met de eenzaadlobbigen (monocotylen), een groep planten die bedektzadigen worden genoemd. Tweezaadlobbigen hebben het zaad in tweezaadlobben, die nodig zijn voor de ontkieming van een nieuwe plant. De wijnruit is familie van de citrusvruchten, zoals de:

• Limoen(Citrus aurantifolia);
• Citroen (Citrus limon);
• Bergamot (Citrus bergamia);
• Grapefruit (Citrus paradisi);
• Mandarijn (Citrus reticulata);
• Clementine (Citrus reticulata 'Clementine');
• Sinaasappel (Citrus sinensis).

Sierplant

De wijnruit vindt zijn oorsprong in Zuidoost-Europa en wordt in Nederland vaak als sierplant gekweekt. De plant is een halfheester en wordt bloeiend ongeveer 1,2 meter hoog. Een enkele maal is de plant verwilderd gevonden en het is dan een zeldzame waarneming.

Fototoxisch

De plant is fototoxisch wat inhoud dat na contact met de plant op een mooie zonnige dag, er huidirritaties op onderarmen, handen en onderbenen kunnen ontstaan en zelfs blaarvorming. Het blad van de wijnruit heeft op het bladoppervlak furocoumarinen die onder invloed van de ultraviolette straling van de zon de huid irriteren. Voor de plant is dit een bescherming tegen insectenvraat. Ook bekend hierom is de reuzenberenklauw, gewone berenklauw en de bergamotplant.

Tegen katten

Wijnruit in de tuin houdt katten uit de tuin. De typische geur van wijnruit is bij aanraking zeer sterk en daar houden katten niet van. Ook van honden is bekend dat ze met een wijde boog om de plant heenlopen. De inhoud van de etherische stoffen hebben als hoofdbestanddeel methylnonylketon en alifatisch keton en wordt daarom ook wel wijnruitketon genoemd. Ook kikkers houden niet van de geur.

Habitat

De plant groeit op lichte tot middelzware, droge en voedselrijke grond. De plek moet kalkrijk zijn en enigszins beschut, zodat niet de volle zon constant op de plant staat. Wijnruit kan wel goed tegen droogte en hitte. De plant is winterhard en het blad blijft ook in de winter aan de plant zitten. In het voorjaar moet je het blad terugknippen tot op het oude hout en na 6 jaar een keertje verplanten.

Wortels, stengels en blad

De crèmekleurige vlezige wortels van de wijnruit zijn vertakt. De ronde onbehaarde stengels hieruit groeiend, zijn aan de voet soms houtig. De takken aan de bladstengels zijn afstaand.

Blad

De blauwgroenige bladeren zijn dubbel tot drievoudig geveerd wat inhoudt dat de bladsteel meerdere deelblaadjes heeft. De deelblaadjes beginnen vanuit de bladsteel smal en zijn aan de top van het deelblaadje eirond tot spatelvormig met een gave bladrand. De deelblaadjes zijn aan de bovenzijde blauw berijpt en geven de bijzondere kleur. De struik kan op den duur wild en warrig worden en vraagt erom gesnoeid te worden. Snoei terug tot 10 à 20 centimeter boven de grond, bij bewolkt weer. Dit omdat de plant fototoxisch is.

Bloem

De wijnruit bloeit in juli en augustus met geelgroene bloemen. Bij de rijkelijk bloeiende plant staan de bloemen in bijschermen (tuilen) aan het einde van de stengels. De eerste eindbloem is regelmatig vijftallig en staat wat meer aan de binnenzijde van het bijscherm. De andere bloemen in het bijscherm zijn regelmatig viertallig. Bij elk bloemblad staan twee meeldraden met helmhokjes waar het stuifmeel in zit. In het midden van de bloem staat de stamper met het groene vruchtbeginsel, de stijl en de stempel. Onder de stamper zit een verdikking met nectar (schijf of discus). De wijnruit is tweeslachtig wat wil zeggen dat er mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen zijn.

Bestuiving

De acht tot tien meeldraden, zijn de mannelijke geslachtsorganen van de wijnruit en deze rijpen één voor één, dag na dag. Na één dag rechtop staan en stuifmeel produceren, buigt de meeldraad zich terug en is de volgende meeldraad aan de beurt om stuifmeel te produceren. Onderaan de stamper (het vrouwelijk geslachtsorgaan) zit de nectar en insecten op weg hiernaartoe wrijven langs de meeldraad en kunnen zorgen voor kruisbestuiving. Als alle meeldraden geweest zijn, rijpt de stamper en groeit de stijl. Is kruisbestuiving door insecten uitgebleven dan richten de meeldraden zich nog een keer op, richting de stempel en maken dat zelfbestuiving mogelijk is.

Vrucht en vermeerdering

De vrucht van de wijnruit is een ronde doosvrucht en ongeveer een centimeter groot. De doosvrucht is vier- of vijfhokkig. Het zaad van de vrucht kan in het voorjaar (april) in de volle grond worden geplant of stekjes van de plant kunnen in de zomer wortelen in de grond. Dek deze stekjes voor de winter toe met bladafval.

De geneeskrachtige eigenschappen van wijnruit

Wijnruit werd al sinds eeuwen gebruikt in de traditionele geneeskunde. Wijnruit vers geoogst wordt in de 21ste eeuw niet meer gebruikt omdat het in grote hoeveelheden giftig is en ernstige maagklachten, huidirritatie en lichtgevoeligheid kan veroorzaken. Wijnruit wordt nog wel gebruikt in de homeopathie en werkt vooral op het bindweefsel, pezen, spieren, gewrichtsbanden, kraakbeen en botten. Wijnruit werkt bij:

• overbelasting van pezen van buigspieren;
• verzwikken enkels, polsen;
• het binnenste van de botten;
• hoofdpijn door overbelasting van de oogspieren;
• slijmbeursontstekingen;
• het carpaletunnelsyndroom;
• verstuikingen.

Weetje

• Dit kruid werd door de oude Romeinen vaak door wijn gedaan;
• De sterke geur zit verwerkt in de Latijnse naam; Ruta graveolens. 'Ruta' betekent 'losmaken', 'gravo' betekent 'zeer' en 'olens' betekent 'geur'.