Verschil tussen stijve ogentroost en echte stijve ogentroost

Een kleine plant met prachtige kleine bloemen. Witte bloemen die naar mate ze langer bloeien, paars kleuren. Kleine bloemen met paarse nerven en een gele vlek in het midden. Bloemen op rood-achtige stengels die recht omhoog gaan. Een gedeelte van de naam verklarend: de naam stijve ogentroost. Bloemen die al sinds de 14 eeuw gebruikt worden om hun medicinale werking tegen oogkwalen te genezen. Een plant die letterlijk troost geeft aan de ogen maar ook gewoon een lust voor het oog is, om te zien. En wat is dan het verschil in stijve ogentroost en echte stijve ogentroost? Zijn het verschillende planten of niet?

• Ogentroost (Euphrasia)
• Stijve ogentroost (Euphrasia stricta)
• De bloem van de stijve ogentroost
• Half parasiet
• Habitat
• De echte stijve ogentroost versus stijve ogentroost

Ogentroost (Euphrasia)

Ogentroost (Euphrasia) is een geslacht van kruidachtige planten en wordt volgens het APG II-systeem* bij de bremraapfamilie (Orobanchaceae) ingedeeld. In de oudere flora’s wordt het geslacht nog bij de helmkruidfamilie (Scrophulariaceae) ingedeeld.
*Het APG II-systeem is een recent systeem in de plantentaxonomie.

Soorten

Andere soorten die we in Nederland kunnen waarnemen zijn:

• Akkerogentroost - Odontites vernus subsp. Vernus
• Beklierde ogentroost - Euphrasia officinalis
• Bosogentroost - Euphrasia nemorosa
• Echte stijve ogentroost - Euphrasia stricta s.s.
• Kleverige ogentroost - Parentucellia viscosa
• Late ogentroost - Odontites vernus subsp. serotinus
• Rode ogentroost - Odontites vernus
• Slanke ogentroost - Euphrasia micrantha
• Stijve ogentroost - Euphrasia stricta s.l.
• Vierrijige ogentroos - Euphrasia tetraquetra
• Vroege ogentroost - Odontites vernus subsp. litoralis

Stijve ogentroost (Euphrasia stricta)

Stijve ogentroost is een kruidachtige en eenjarige halfparasiet. De plant heeft een sterke hoofdwortel (penwortel). Uit de penwortel komen rechtopstaande, ronde en behaarde stengels. De stengels staan stijf omhoog en verklaren de naam stijve ogentroost. Dicht aan de grond zijn ze roodgekleurd. Stengels die zich vaak al onder het midden vertakken. Ook stengels die ook over de bodem kruipen en in de knopen wortelen zodat het jaar erop nieuwe planten kunnen groeien. De stengelbladeren zijn mooi donkergroen en staan tegenover elkaar. De bladranden zijn sterk gekarteld met aan beide zijden drie tot zes tanden. De gehele plant is licht behaard met korte klierharen kan 5 tot 25 centimeter groot worden.

De bloem van de stijve ogentroost

De witte buisbloemen zijn tweeslachtig en groeien in de oksels van de bovenste bladeren. Tijdens de bloei is geel-achtige kroonbuis niet of nauwelijks verlangd. De bloemkroon bestaat uit vijf wit tot lila-achtige bloemblaadjes met donker paarse lijnen. Tegen het eind van de bloei kleuren de bloemblaadjes steeds meer paars. De kleine bloemen zijn 4 tot 11 millimeter ‘groot’. De bloemkroon is tweelippig. De onderlip heeft drie lobben en de kortere bovenlip heeft twee lobben. De onderste lobben zijn licht ingesneden en geven een hartjesvorm. Het maakt de bloem vriendelijk en lief. De onderste lobben hebben een gele keelvlek, wat zich licht weerkaatst naar de bovenste lobben en accentueren het vriendelijke en lieflijke uiterlijk. Het is gewoon een schattig bloempje om te zien. Stijve ogentroost bloeit van mei tot oktober. De meeldraden zijn korter dan de bovenlip en bezitten behaarde helmknoppen. Insecten bestuiven zo de bloem en zorgen voor de voortplanting. Langere meeldraden staan op dezelfde hoogte als de stempel en buigen zich naar de stempel toe zodat zelfbestuiving kan plaatsvinden. De doosvrucht is langwerpig, onbehaard en is niet langer dan de vruchtkelk. De zaden vallen op de grond en worden dan voornamelijk verspreid door mieren.

Half parasiet

Zo een lieflijk uiterlijk en toch een half parasiet. Stijve ogentroost is van het voedsel (water en zouten) afhankelijk van de wortels van andere planten. Wortels van grassen en cypergrassen zoals zegge en bies. Half parasieten hebben zelf wel bladgroen om mineralen toe te voegen en vallen dan ook niet echt op als parasieten. Parasieten hebben ook geen bladgroen en halen álle materiaal uit de gastheer. In het voorjaar is het van belang voor het zaad van de stijve ogentroost, dat het snel een wortel vindt van een andere plant om zich in te boren en voedsel te onttrekken, omdat het zaad zelf amper een voorraad heeft.

Habitat

Stijve ogentroost is een inheemse plant in midden Europa. Van oorsprong komt de plant hier voor. In ons land is de plant waarschijnlijk ooit een keer meegekomen met de grote rivieren. Het liefst staat stijve ogentroost op schrale, onbemeste grond. Natuurgebieden, rivieroevers, schraalgraslanden, blauwgraslanden, duingebieden en veengebieden. Gebieden waar vaak ook volop zegges en biezen staan.

De echte stijve ogentroost versus stijve ogentroost

Is het stijve ogentroost (Euphrasia stricta s.l.) of echte stijve ogentroost (Euphrasia stricta s.s.)? Bij waarneming.nl is stijve ogentroost in te voeren als Euphrasia stricta s.l. en echte stijve ogentroost als Euphrasia stricta s.s. Deze termen betekenen:

• s.l. (sensu lato)staat voor in: brede zin. Dus een soort inclusief mogelijke ondersoorten.
• s.s.(sensu stricto) staat voor: in strikte zin.

De verschillen

Sensu stricto wordt hier gebruikt om de oorspronkelijke plant (Euphrasia stricta s.s) en de nieuwe mengsoort (Euphrasia stricta s.l) aan te geven. De echte stijve ogentroost is de oorspronkelijke soort: s.s en de stijve ogentroost een nieuw soort: s.l. Heukels 23 spreekt bij de echte stijve ogentroost van Euphrasia stricta-stricta. Het verschil om te zien is voor een leek, erg moeilijk. Hoe ziet de echte stijve ogentroost eruit in strikte zin? Waar moet je naar kijken? Wat is (wanneer zichtbaar) het verschil wat er wel is? Let op de volgende punten: