Evolutie - Darwinisme

De term darwinisme kan naar verschillende dingen verwijzen, maar vaak betekent het simpelweg de evolutietheorie van Charles Darwin. Evolutie is ontwikkeling of verandering, en in de biologie betekent het de ontwikkeling van het leven. Darwin ontdekte het verschijnsel spontane mutatie. In zijn tijd werd het maar half begrepen, maar tegenwoordig snappen we het allemaal wat beter.

Het ontstaan van DNA

Zo’n 4 miljard jaar geleden bestond Aarde al een half miljard jaar. Er was nog (haast) geen zuurstof. De atmosfeer bestond voornamelijk uit koolstofdioxide (CO2) en methaan (CH4), er was water (H2O) en misschien zijn er nog een aantal stoffen essentieel voor leven. Samen met energiebronnen als de zon en bliksem ontstonden aminozuren en andere stoffen. Uiteindelijk ontstonden zo de eerste RNA moleculen. RNA (Ribo Nucleic Acid) is een simpelere versie van DNA (Desoxyribo Nucleic Acid). Deze ingewikkelde moleculen kopiëren zichzelf d.m.v. een ingewikkelde chemische reactie. Maar soms veranderde er een klein gedeelte van dat molecuul wanneer het gekopieerd werd. Dit heeft vaak geen duidelijke reden, en wordt daarom spontane mutatie genoemd. Op een bepaald moment ontstond DNA, en de eerste echte cellen waren geboren.

Mutatie

Doordat er zo nu en dan een foutje (mutatie) in zo’n DNA molecuul ontstond wanneer een eencellig organisme zich deelde, ontstonden er nieuwe soorten cellen. Wanneer een cel door een mutatie ineens een staart kreeg, waarmee hij zich voort kon bewegen in het water, werd hij dus succesvoller dan zijn voorouders. Hierdoor krijg je het principe van natuurlijke selectie, survival of the fittest. Een verouderde soort of een soort met een mutatie die juist nadelig is, sterft meestal uit. Uiteindelijk zorgde het DNA (de genen) voor informatie die het organisme uit meerdere cellen liet bestaan. Nu waren er meercellige organismen, en konden de dieren en planten ontstaan

De eerste planten en dieren

De eerste planten waren waterplanten, en de eerste dieren waren anemonen, zeeslakken en kwallen. Ook deze dieren en planten ontwikkelden zich, en de succesvollere organismen veroverden de oceanen. In de tussentijd ontstond er land doordat de tektonische activiteit (aardplaten) zorgde voor vulkanisme en gebergten. Er begonnen planten te ontstaan die op het land leefden, en CO2 omzetten in zuurstof (O2) d.m.v. fotosynthese. Het omzetten van CO2 in O2 was al langer mogelijk, dat deden namelijk de cyanobacteriën al zo’n 3,8 miljard jaar geleden. De atmosfeer vulde zich met zuurstof. Al snel ontstonden de eerste amfibieën en andere dieren die tijdelijk het land op konden. Ook bestonden de haaien en de krokodillen al heel lang geleden. Het duurde niet lang voordat er dieren waren die permanent op het land leefden. Er was toen meer zuurstof dan nu, en daarom waren de insecten groter dan nu.

Hominiden en het begin van de mens

Evolutie ging door, er vonden klimaatveranderingen plaats, soms sloeg er een meteoor of asteroïde in op Aarde. De dinosaurussen, reptielen die de wereld voor miljoenen jaren regeerden, werden vernietigd door zo’n inslag en de resulterende klimaatverandering. De zoogdieren namen hun rol over. Zoogdieren kunnen zich namelijk veel sneller aanpassen en zijn daarom succesvoller. Na miljoenen jaren ontstonden primaten, en uiteindelijk apen. Evolutie leidde tot hogere primaten, en uiteindelijk tot een apenstamboom genaamd de Hominiden.

De hominiden ontwikkelden zich. Zij gingen rechtop lopen, er ontstonden zo nu en dan nieuwe rassen, die rassen werden soms zelfs nieuwe soorten. Er kwam een tijd van opeenvolgende ijstijden, en er ontstond in Afrika (hoewel de continenten toen nog anders lagen) een soort genaamd Homo Sapiens (wijze of verstandige mens). Wetenschappers zijn het er nog niet helemaal over eens, maar er waren volgens velen in die tijd (zo’n 100 miljoen jaar geleden) drie hominiden over: de Sapiens, de Neanderthalers en de recentelijk ontdekte Homo Florensis (ook bekend als De Hobbit). Het is nog niet duidelijk of de Sapiens (ook wel Cro-Magnon of moderne mens genoemd) en ander ras of een andere soort was dan de Neanderthaler. Dit betekent dat men nog niet zeker weet of wij de Homo Sapiens zijn of de Homo Sapiens Sapiens, en of de Neanderthalers de Homo Neanderthalensis of de Homo Sapiens Neanderthalensis waren. Dit komt omdat er nog steeds een discussie aan de gang is binnen de biologie over de definitie van de term “ras”. Dit kan nogal een groot gevolg hebben. Als men namelijk besluit dat de Neanderthalers een ander ras waren, dan betekent dat, dat racisme niet alleen het geloven in de minderwaardigheid van mensen met een andere huidskleur is, maar dat racisme eigenlijk simpelweg het geloof in de verdeeldheid van de mensheid in rassen genoemd kan worden. Volgens de biologie zouden er dan geen andere hominidenrassen meer bestaan, behalve de Homo Sapiens Sapiens. Misschien zou racisme dan de wereld uit geholpen worden.

Er zijn verschillende theorieën over hoe de andere soorten (of rassen) zijn uitgestorven. Er wordt gezegd dat de Cro-Magnons de Neanderthalers vermoord hebben, of dat de Neanderthalers simpelweg niet met ons konden concurreren. Of dat de twee rassen vermengd zijn geraakt. Ook is er aangetoond dat er in de geschiedenis een grote vulkaanuitbarsting heeft plaatsgevonden, en dat de effecten daarvan zorgden voor het uitsterven van bijna alle mensen (en misschien ook de andere mensachtigen) tot op een paar duizend Afrikanen na.

Convergente en divergente evolutie

Een ander interessant aspect van evolutie is het bestaan van de begrippen convergente, parallelle en divergente evolutie.

Convergente evolutie

Convergente evolutie is wanneer twee soorten die niet of nauwelijks verwant zijn, toch dezelfde kenmerken ontwikkelen (zowel vissen als dolfijnen zijn gestroomlijnd, maar stammen niet direct van elkaar of van dezelfde voorouder af). Dit komt dan door de omstandigheden waar ze in leven. Veel mensen vergeten dat de vis er niet voor koos om gestroomlijnd te worden, maar dat een vierkante vis (beetje overdrijven) nou eenmaal uitsterft en dus de gestroomlijnde overblijft. Ook bestaat de Engelse term Evolutionary Relay. Dat is convergente evolutie, maar dan wanneer de twee soorten ook nog eens in een andere tijd leefden.
Parallelle evolutie betekent dat twee verwante soorten zich hetzelfde ontwikkelen. Dit komt dan omdat de twee veel gemeen hebben en dezelfde problemen hebben.

Divergente evolutie

Divergente evolutie is wanneer twee verwante soorten zich verschillend ontwikkelen omdat ze in andere omstandigheden leven, al is er maar een minimaal verschil. Ook heeft dit soort evolutie veel te maken met kansen.

Kijk op darwinisme

Darwins theorie was destijds nog niet zo gedetailleerd, toch zorgde hij voor veel opschudding. Hoewel het christendom al enige bezwaren had tegen zijn evolutieleer, werd Darwin pas echt gehaat toen hij beweerde dat zijn theorie moest betekenen dat de mens van de apen afstamt. Tegenwoordig gelooft bijna iedereen echter in Darwinisme (op een aantal onwetenden na), en wordt het als vaststaand feit beschouwt. Dat is dan ook onvermijdelijk, het is namelijk met harde bewijzen aangetoond dat de evolutietheorie klopt. Wat er met de evolutie van de mens gaat gebeuren, is een raadsel. Het is niet vanzelfsprekend dat we intelligenter worden. Het is namelijk niet meer zo dat minder intelligente personen uitsterven, omdat in onze maatschappij bijna iedereen een kans krijgt om zich voort te planten. Evolutie lijkt volgens sommigen stil te staan, en kan alleen met genetische manipulatie in beweging worden gezet. Misschien dat wij de taak van de natuur nu horen over te nemen, en we nu zelf onze eigen evolutie moeten gaan sturen.