Celdeling: mitose en meiose

Nieuwe cellen ontstaan door een delingsproces waarbij uit 1 cel, twee nieuwe cellen ontstaan. Hiervoor dienen twee processen: mitose en meiose. Een cel wordt zeer intensief gebruikt. Een deel van de cellen heeft daardoor een beperkte levensduur en moet voortduren door nieuwe worden vervangen. Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld de rode bloedcellen. Zij hebben een gemiddelde levensduur van 100 tot 120 dagen. Andere voorbeelden zijn de witte bloedcellen, de huidcellen en de damwandcellen. Zenuwcellen en spiercellen hebben een zeer lange levensduur. Sterven zij door een of andere oorzaak af, dan vindt er geen vernieuwing plaats.

Mitose of gewone celdeling

De normale celdeling van lichaamscellen wordt mitose genoemd. Dit is een proces waarbij een cel zich door deling splitst in twee genetische identieke delen. Elk deel groeit uit tot een volwaardige cel. Deze nieuwe cellen kunnen zich weer delen, zodat uit 1 cel twee identieke cellen ontstaat. Vervolgens uit deze twee weer vier cellen. Uit die vier weer acht cellen enzovoort.

Mitose stapsgewijs

1Er is één cel met een aantal paren chromosomen.
2 De chromosomen rangschikken zich in paren, de kern verliest zijn wand.
3 De chromosomen verdubbelen zich en delen zich in tweeën. Er vormen zich twee identieke helften.
4 Twee tegenover elkaar gelegen celwanddelen trekken ieder de helft van de chromosomen naar zich toe met behulp van speciale draadjes die naar de chromosomen toelopen.
5 De celwand snoert zich in en vormt de nieuwe identieke cellen. Het celvocht verdeelt zich over de twee helften.
6 De draadjes verdwijnen en er vormt zich een nieuwe wand om de kernen.
7 De chromosomen vormen weer een kluwen met een onduidelijke structuur en er zijn twee cellen ontstaan die elk identiek zijn aan de oorspronkelijke moedercel.

De nieuwe cellen zijn dus volledig identiek aan de oorspronkelijke moedercel. Zo wordt gezorgd dat alle erfelijke informatie bewaard blijft en wordt overgedragen op de nieuwe cellen. Door middel van deze mitosen worden bijna alle lichaamscellen gevormd. Een uitzondering hierop vormen de geslachtscellen, namelijk de zaadcellen en eicellen.

Meiose of geslachtsdeling

De geslachtscellen worden gevormd door een celdeling die we meiose noemen. Een meiose verloopt in principe gelijk aan een mitose, alleen worden de chromosomen niet verdubbeld. Hierdoor ontstaan er geslachtscellen met elk de helft van het aantal chromosomen van de oorspronkelijke cel. Geslachtscellen bevatten dus 1 chromosoom van elk paar. Dit is noodzakelijk omdat bij bevruchting de geslachtscellen samensmelten. De zaadcel en de eicel smelten samen. Tijdens deze samensmelting worden de chromosomen bij elkaar gevoegd. Na de bevruchting heeft een bevruchte eicel evenveel chromosomen van de eicel als van de zaadcel. In het totaal zijn er dan weer evenveel chromosomen als in de ouderdieren. Uit deze cel kan zich door mitose een nieuw dier ontwikkelen.

Doordat splitsing van de chromosomen steeds anders verloopt, ontstaan er bij elke meiose geslachtscellen met verschillende chromosomen en dus verschillende erfelijke eigenschappen. Hierdoor wordt het erfelijk materiaal van de vader en de moeder steeds op een andere manier verdeelt. Er ontstaat zo elke keer een geslachtscel met ander erfelijk materiaal, zodat de nakomelingen van een ouderpaar steeds andere eigenschappen zullen erven. Dit noemen we genetische variatie.