Triploïde oesters: wat zijn het en waarom is er kritiek op?

Wilde oesters zijn de afgelopen decennia veelvuldig ten prooi gevallen aan parasieten en bacteriën waardoor veel oogsten zijn mislukt. In reactie hierop is een genetisch gemanipuleerde oester ontwikkeld die resistenter is tegen ziekten en zich tevens veel sneller voortplant: de triploïde oesters. Tegen deze steriele oester is echter ook veel verzet omdat hij de wilde oesters die er nog wel zijn uit de markt drukt met als gevolg dat we over enkele jaren misschien alleen nog maar kunstmatige oesters over hebben.

Triploïde oesters

• Wilde en gekweekte oesters
• Triploïde oesters: wat zijn het?
• Kritiek op triploïdes

Wilde en gekweekte oesters

In West-Europese wateren vinden we grofweg drie verschillende soorten wilde en gekweekte oesters, te weten de platte oester, de Portugese oester en de Japanse oester. De eerstgenoemde platte oester komt hier van nature voor. Door de jaren heen is deze echter het slachtoffer geworden van de oesterparasiet Bonamia Ostreae waardoor deze nu nog maar beperkt voorkomt. De Portugese oester is hier eigenlijk min of meer per ongeluk terecht gekomen: een schip uit Portugal verloor zijn lading voor de kust van Frankrijk waarna de oestersoort zich heeft aangepast aan zijn nieuwe omgeving. Japanse oesters worden hier veelal gekweekt. De gekweekte oesters vallen minder snel ten prooi aan gevaarlijke parasieten en zijn voor de grootste bedreiging - de ziekte Bonamiasis - zelfs resistent. Ze werden in Nederland voor het eerst ingevoerd in 1964. Sinds de jaren 00 van de 21ste eeuw zijn echter ook met deze soort steeds vaker problemen.

Triploïde oesters: wat zijn het?

Een wilde oester is normaal gesproken een diploïde, dat wil zeggen dat het van elk chromosoom één paar heeft: één van elke ouder. Er bestaan echter tegenwoordig ook triploïde oesters. Deze hebben kunstmatig een extra chromosoom van de moeder toegevoegd gekregen met als gevolg een steriele oester. Hiervoor wordt een tetraploïde (een soort met vier paren chromosomen) gekruist met een diploïde. Daarmee is er dus sprake van genetische manipulatie.

De triploïde oesters die een gevolg zijn van deze kruising planten zich veel sneller voort dan wilde oesters. Dit komt omdat ze niet langer denken aan de voortplanting maar al hun energie in groeien steken. Bovendien zijn ze niet meer gebonden aan een voortplantingsseizoen en produceren ze geen zaadvocht waardoor ze ook niet melkachtig worden. Dit zorgt ervoor dat kwekers de triploïde oesters het hele jaar door kunnen blijven verkopen en ze worden daarom ook wel vier-seizoenen-oesters genoemd. Critici spreken liever over Frankenstein-oesters.

Kritiek op triploïdes

Onder oesterkenners bestaat veel discussie over deze 'Frankenstein-oesters'. Doordat zo veel wilde oesters jaarlijks ten prooi vallen aan parasieten en bacteriën moeten bedrijven meer dan de helft van de schelpen weggooien. De vraag overstijgt daardoor al snel het aanbod. De oplossing was een triploïde oester die zich sneller voortplant én minder snel te maken krijgt met sterfte als gevolg van parasieten en bacteriën. In navolging van Amerika is in Frankrijk ook zo'n type oester gekweekt en gepatenteerd. De oesters worden niet uitgezet in de natuur omdat contact met wilde oesters ervoor zou kunnen zorgen dat ze allemaal triploïde worden en de natuurlijke soorten uitsterven. Oesterlaboratoria of kweeklabs die triploïdes produceren kopen een gepatenteerde soort tetraploïde bij het enige oceanografische instituut dat ze mag houden: IFREMER. De kweeklabs zijn in opkomst.

Bij het productieproces van triploïde oesters wordt ook gebruik gemaakt van antibiotica. Dit is een onderwerp dat bij veel mensen gevoelig ligt. Traditionele kwekers die hun oesters nog op de zeebodem kweken zijn een ware kruistocht begonnen tegen IFREMER en haar klanten. Zij zeggen dat IFREMER een biotechnologische oester geconstrueerd heeft zonder de gevolgen daarvan te overzien. Het gevolg is namelijk dat iedereen die oesters wil kweken bij IFREMER aan moet kloppen voor oesterzaad. Veel traditionele kwekers zullen daarmee hun emplooi verliezen. Onder oesterliefhebbers die hun product nog op de markt kopen kunnen zij op veel steun rekenen. Velen handelaren gaan er dan ook prat op dat ze enkel natuurlijke oesters verkopen.

Lees verder

• Parel in oester, wat is de waarde?
• Oesterkalk: sterke botten door kalk uit oesterschalen