Bliksem, één van de gevaarlijkste weersverschijnselen

Dat onweer één van de gevaarlijkste weersverschijnselen ter wereld is weten we allemaal. Maar hoe ontstaat onweer nou eigenlijk en waar zijn we veilig? Onweer is het gevaarlijkst wanneer er tussen donder en bliksem minder dan tien seconden zit. Dan is het heel erg dichtbij en is de kans op een blikseminslag erg groot. Een onweersbui komt meestal niet als een verrassing, in de verte hoor je meestal al gerommel. Jaarlijks worden er zo'n drie mensen getroffen door de bliksem in Nederland. Het is aan te raden als het onweert ergens te schuilen of gewoon thuis te blijven.

Onweersbuien gaan vaak samen met harde windvlagen en harde regen. Vaak wordt dit soort weer van tevoren al aangekondigd maar het kan ook opeens ontstaan, vooral in de bergen gebeurd dit regelmatig. Eigenlijk kan je dit aan zien komen doordat er zich bij de pieken van de bergen in rap tempo donkere wolken samentrekken.

Wat is onweer precies?

Onweer ontstaat door sterke luchtstromingen in de wolk waardoor concentraties van elektrische ladingen ontstaan. Ontladingen ontstaan tussen de elektrisch geladen wolk en de aarde, tussen meerdere wolken met tegengestelde lading of binnen een wolk. Bliksem kan leiden tot brand, gevaarlijke en levensbedreigende situaties.

Bliksem

Bliksem is een ontlading tussen een elektrisch geladen wolk en de aarde, tussen twee of meer wolken met tegengestelde lading onderling, of binnen één wolk. De temperatuur in een ontlading loopt op tot ongeveer 30.000 graden Celsius, de gemiddelde stroomsterkte is zo'n 60 kA en de spanning loopt in de miljoenen volts. Een bliksemschicht is gemiddeld 5 tot 6,5 kilometer lang en 2,5 cm in doorsnede, maar reikt soms over afstanden van meer dan 100 kilometer. In Nederland slaat de bliksem ongeveer 100.000 keer per jaar in.

Donder

De donder is een rommelend geluid bij onweer dat ontstaat door de zeer hoge temperatuur die in minder dan een duizendste van een seconde ontstaat in een bliksemschicht. De lucht zet daar zeer sterk uit en door die uitzetting ontstaat een drukgolf die te horen is als donder. Het geluid verplaatst zich met een snelheid van 340 meter per seconde. Is de donder dus drie seconden na het zien van een bliksemflits te horen dan is de onweersbui nog slechts een kilometer verwijderd en daarmee gevaarlijk dichtbij.

Bolbliksem

Een bolbliksem komt regelmatig voor, maar is toch een zeldzaam natuurverschijnsel. Een bolbliksem ontstaat soms na een blikseminslag bij zwaar onweer. Een bolbliksem is een bliksem welke een tijd in de lucht blijft zweven en zo schade kan aanrichten. Bolbliksem heeft meestal een grote van een tennisbal en kan erg gevaarlijk en verraderlijk zijn. Het komt zelden voor dat een bolbliksem een huis binnendringt maar het is mogelijk via een schoorsteen of door het raam. Wat dan uitzonderlijk is is dat het raam heel blijft. Wetenschappers staan voor een raadsel en zijn druk bezig met dit natuurverschijnsel te onderzoeken.

Schuilen

Als je onweer hoort naderen zoek dan een plek op om te schuilen. Het beste is om dit in een huis of schuur te doen. Soms kan het voorkomen dat dit niet in de buurt is, zoek dan een auto of een caravan op. Als daar de bliksem op inslaat wordt de stroom gelijk afgevoerd de grond in. Blijf binnen tot het onweer voorbij is. Heb je helemaal geen schuilmogelijkheden, ga dan nooit onder een hoge boom, paal of wat dan ook staan. Bliksem slaat het snelste in op hoge punten. Het allerbeste is om in een greppel te liggen of onder een viaduct te schuilen, daar heb je de minste kans op een inslag. Je kan je ook zo klein mogelijk maken door op je hurken te gaan zitten. Als je je voeten dan tegen elkaar houdt kan de stroom niet door je lichaam heen stromen.

Gevaar binnenshuis

Ook als je veilig in huis zit kan het gebeuren dat er gevaarlijke situaties ontstaan. Zorg dat je tijdens het onweer nooit onder de douche staat of gebruik maakt van water. Water geleid namelijk gemakkelijk stroom. Dit gevaar kan al ontstaan als de bliksem een stuk verderop inslaat, de stroom zal zich in dit geval leiden door de leidingen. Wat regelmatig voorkomt is schade aan elektronische apparatuur. De stroom van de bliksem zoekt een weg langs bedradingen, stekkers en antenne-aansluitingen. Om de schade te beperken is het aan te raden gebruik te maken van overspanningsbeveiliging bij belangrijke en dure apparaten. Je kunt tijdens het onweer ook de stekkers eruit trekken om de schade te beperken.