Great Barrier Reef – bedreigd werelderfgoed bij Queensland

Het Great Barrier Reef voor de kust van Australië staat sinds 1981 als werelderfgoed op de lijst van Unesco. Het gaat niet goed met het koraalrif en de Werelderfgoedorganisatie dreigde het zelfs op de lijst van bedreigde erfgoederen te zetten. Het Groot Barrièrerif wordt wel ‘het achtste wereldwonder’ genoemd. De opwarming van het zeewater laten het koraal zijn kleur verliezen en als het eenmaal is verkleurd kan het binnen een paar weken afsterven. Australië reageert wel, maar het is de vraag of dit genoeg is om het rif te redden. Bovendien besluit Australië om economische redenen ook voor uitbreiding van bedrijfsmatige activiteiten die funest zijn voor het rif.

Bedreigd natuurlijk werelderfgoed

• Great Barrier Reef voor de kust van Queensland
• Kleurenpracht van het Groot Barrièrerif
• Continentaal plat
• Aboriginals, belangen en bedreigingen
• Eigendom en management
• Bedreigd werelderfgoed
• GBR en onderzoek
• Kolonisten
• Australië en het alarm

Great Barrier Reef voor de kust van Queensland

Het Groot Barrièrerif, Great Barrier Reef (GBR), is een koraalrif aan de noordoostkust van Queensland Australië. Het GBR omvat de grootste collectie koraalriffen ter wereld. De biodiversiteit van het rif is enorm. In het rif leven 360 soorten harde koraal, 500 verschillende soorten vissen en 5.000 weekdierensoorten. Ook is het rif een thuishaven voor 175 soorten vogels en zijn er heel veel verschillende sponsdieren, anemonen, zeewormen en schaaldieren te vinden. Het rif is het natuurlijke leefgebied van de zeekoe, dugong, en daarom ook van wetenschappelijk belang. Ook is het de habitat van de grote groene schildpad, een met uitsterven bedreigde diersoort en de wonderschone nautilus. In het gebied zwemmen 30 soorten walvissen en dolfijnen en voor de bultrug is het de kraamkamer van haar kalveren.

Kleurenpracht van het Groot Barrièrerif

Het GBR bestaat eigenlijk uit drie verschillende riffen die uit 2500 rifjes bestaat. Het gebied is 2000 kilometer lang en omvat een gebied van 348.000 km2. De drie riffen bestaan uit zo’n duizend eilanden met elk een specifieke habitat. Sommige eilanden zijn niet meer dan een topje dat boven het water uitsteekt, maar er zijn ook begroeide eilanden die tot 1.100 meter boven zeeniveau uitsteken. Het gebied strekt zich uit van de kust tot 250 kilometer zeewaarts, met diepten van enkeldiep tot 2.000 meter.
Al die elementen samen vormen het spectaculairste maritieme gebied van de wereld. Zowel onder als boven water is het een bijzonder mooie wereld met een onvoorstelbare kleurenpracht.

Continentaal plat

Het GBR is in de afgelopen millennia gevormd en gegroeid. Het gebied heeft droog gestaan en werd overspoeld bij de laatste vier glaciale en interglaciale cycli, en over de afgelopen 15.000 jaar zijn de riffen op het continentaal plat gegroeid. In tijden van laag zeeniveau stonden de riffen als heuveltoppen boven het water, met meanderende rivieren tussen de heuvels. In tijden van hoog zeeniveau kreeg het koraal een kans om opnieuw te groeien. Het GBR bestaat dan ook uit oude massieven en recent koraal.

Erosie en aanwas

Dat proces gaat continue door. De diversiteit van rif en de morfologie van de eilanden weerspiegelen doorlopende geomorfologische, oceanografische en ecologische processen. De langgerekte vorm van het rif en de verticale groei wordt beïnvloed door oceaanstromingen en lopende ecologische processen zoals opwellende zeestromen, de verspreiding van larven en migratie. Erosie en aanwas van koraalriffen en zandbanken, gecombineerd met vergelijkbare processen langs de kust en rond continentale eilanden zorgen voor een voortdurend veranderend landschap. Uitgebreide bedden van Halimeda algen zorgen al duizenden jaren actief voor verkalking en aanwas van het rif.

Aboriginals, belangen en bedreigingen

Het GBR is van groot belang voor de mensen die in de streek wonen. Het toerisme floreert en de bewoners genieten zelf ook van het GBR. Boekingskantoren, rondvaartboten en duikers verdienen er hun boterham mee. De Aboriginals uit de streek en Torres Strait Islanders kennen het gebied. Ze werken in het BGR en genieten ervan zolang ze in de streek wonen. Is het niet als visser dan wel als schipper, duiker of gids van walvissafari’s. In de streek zijn meer dan honderdduizend vrijwilligers actief om mee te helpen en te werken aan de bescherming van het GBR. Onder hen zijn scholieren, maar ook vissers en boeren.
Het rif wordt bedreigd vanuit verschillende hoeken:

• Verkeerd management;
• klimaatveranderingen, cyclonen/ plotselinge instroom van zoet water;
• achteruitgang van waterkwaliteit;
• industriële ontwikkelingen langs de kust/ havenuitbreidingen;
• visserij;
• scheepvaart;
• uitbarsting van koraaletende zeester;
• afvaldumpingen;
• vervuiling vanaf land/ zwerfafval op zee;
• landaanwinningsprojecten.

Eigendom en management

Het management van het gebied zit ingewikkeld in elkaar en dat is tevens een van de bedreigingen. Het grootste deel van het gebied is in eigendom van GBR Marine Park: 344,400 km² van de 348.000 km². De bevoegdheden van het GBR Marine Park stoppen bij de laagwaterlijn en ook de havengebieden en de 70 eilanden die bij de Commonwealth horen vallen er buiten. Het werelderfgoed wordt beheerd als een gebied met vele functies. Het is niet alleen maar natuurgebied. Er wordt ook gewerkt en gerecreëerd in het gebied en dat betekent dat ook bedrijven en lagere overheden hun zegje willen doen. Dat multifunctionele gebruik maakt het een moeilijk te beheren gebied.

Great Barrier Reef Marine Park Authority

De Great Barrier Reef Marine Park Authority is een onafhankelijk agentschap van de Australische regering, belast met de bescherming en beheer van het GBR. In 2007 en 2008 werd The Great Barrier Reef Marine Park Act 1975 geamendeerd en staat nu voor bescherming en conservatie van het GBR voor de lange termijn.

GBR Coast Marine Park

Er is ook een GBR Coast Marine Park en dat valt onder verantwoordelijkheid van Queensland. De staat is tevens verantwoordelijk voor de meeste eilanden. De overheid van Queensland en van Australië maken samen afspraken.

Bedreigd werelderfgoed

In 2014 dreigde de Werelderfgoedorganisatie Unesco het Great Barrier Reef in 2015 op de lijst van bedreigd Werelderfgoed te zetten. Aanleiding is het baggeren van een haven en dumping van het sedimentair materiaal in zee, met toestemming van de Australische overheid. Unesco laat weten ernstig bezorgd te zijn over de toestemming van de Australische overheid, maar laat het er in 2016 toch bij zitten: het GBR blijft een natuurlijk werelderfgoed.

Baggeren

Het sedimentair materiaal kan het koraal verstikken of vergiftigen. De Australische autoriteiten gaven in januari 2014 toestemming voor het baggeren van een haven bij Abbot Point. De haven moet een van de grootste steenkoolhavens ter wereld worden. De bouwvergunning van de haven werd in 2013 al afgegeven. De autoriteiten menen dat schade aan het rif niet zo’n vaart loopt, maar duizenden Australiërs en honderden vooraanstaande wetenschappers delen die mening niet. Zij maken zich grote zorgen en willen dat de overheid meer beschermende maatregelen neemt.

Wereld Natuur Fonds

In aanloop naar de bijeenkomst van de Unesco in juni 2015 roept het Wereld Natuur Fonds (WNF) Australië op om een algeheel verbod af te kondigen voor het dumpen van baggerslib bij het Great Barrier Reef. Dat zou nog kunnen voorkomen dat het rif op de rode lijst van bedreigd werelderfgoed komt te staan. WNF start een petitie tegen de dumping, maar een algeheel verbod komt er niet.

GBR en onderzoek

Het Groot Barrièrerif is continu onderwerp van onderzoek. In 2009 werd een alarmerend rapport gepubliceerd door een Australisch onderzoeksteam. De onderzoekers ontdekten dat de snelheid waarmee koraal kalk uit het zeewater opneemt, van 1989 tot 2009 sterk was afgenomen. Hierdoor vertraagt de groei van steenkoralen. Dit komt volgens de onderzoekers door toename van kooldioxide in de atmosfeer waardoor de oceanen geleidelijk verzuren en het komt van de opwarming van het zeewater. Tien jaar later blijkt dat het nog veel slechter gaat met het rif. In 2017 richtte cycloon Debbie grote schade aan en in 2019 blijkt de verbleking van het koraal enorm en de koraalbedekking in rap tempo af te nemen. Ook heeft het rif te maken met zeesterren die het koraal opeten.

Koraaletende zeesterren

Al in 2012 kwam er een alarmerend rapport kwam van een andere Australisch onderzoekers. Zij meldden dat het totale koraalrif ten opzichte van 1985 met de helft was geslonken. Zij zagen de oorzaken in stormen, koraaletende zeesterren en in mindere mate door de opwarming van het oceaanwater. Bestrijding van de zeesterrenpopulatie zou prioriteit nummer één moeten zijn. Dat kan vele jaren in beslag nemen.

Kolonisten

In de 19e eeuw was het rif mooier dan tegenwoordig. Men denkt dat de beschadiging al sinds 1870 gaande is, nadat kolonisten in Queensland neerstreken. Boskap en landbemesting zouden aanvankelijk de grote boosdoeners zijn. Slib en mest sijpelden de oceaan binnen, waardoor koraal minder goed groeide of afstierf. De schade is sindsdien alleen maar groter geworden.

Australië en het alarm

Het Groot Barrièrerif verliest zijn kleurenpracht door opwarming van het zeewater. Voor het voortbestaan van het rif wordt gevreesd. Het is zelfs erger dan de Australische wetenschappers dachten. Ze slaan in 2016 alarm. Luchtopnamen laten een alarmerend beeld zien: 95 procent van het noordelijk deel van het koraalrif ziet er verbleekt uit. Het koraal stoot bij het stijgen van de watertemperatuur de algen af die het rif zijn kleur geven en van voedingsstoffen voorzien. Herstel is mogelijk maar dat duurt jaren en het kan alleen als het water weer afkoelt.

Geld voor bescherming

De Australische regering is zich maar deels bewust van de bedreiging en trekt van 2016 tot 2026 1,3 miljard euro uit voor bescherming van het rif. Er is wat twijfel of dat geld goed besteed gaat worden; als het maar niet opgaat aan organisaties die zullen gaan vaststellen dat er meer dood koraal is. De regering geeft tegelijkertijd de grootste kolenmijn van Australië toestemming om te openen, terwijl het gebruik van fossiele brandstoffen bijdraagt aan de opwarming van het klimaat en dus aan het verdwijnen van het koraalrif.

Lees verder

• Grot van Altamira in Cantabrië - Spanje
• Waddenzee Werelderfgoed in Fotopedia en Heritage App
• Pompeii en Herculaneum - Werelderfgoed dat afbrokkelt
• Dode Zee – Zee in gevaar
• Toetanchamon – negentig jaar na opening van het graf