De Komodovaraan

De komodovaraan komt vooral voor op het eiland Komodo in de Indonesische archipel en is pas in 1910 ontdekt. Dit komt mede doordat ze leven op kleine, afgelegen en geisoleerde eilanden. Doordat de komodovaranen goed kunnen zwemmen, hebben ze zich kunnen verspreiden over enkele eilandjes. Omdat komodovaranen zo groot zijn, kunnen ze andere grote dieren eten, zoals herten en zwijnen.

Omschrijving van het uiterlijk

Komodovaranen hebben een lang lichaam, sterke korte poten met lange nagels en een robuuste kop, het lichaam loopt uit in een lange staart. Vroeger werd gedacht dat komodovaranen doof zouden zijn. Dit is niet het geval, ze horen alleen niet erg goed. Daarentegen zijn hun ogen en reuk juist erg goed ontwikkeld. Ze hebben zelfs een speciaal orgaan om beter te ruiken, het orgaan van Jacobson. Komodovaranen zijn trouwens niet de enige dieren met zo'n soort orgaan, ook slangen en andere soorten hagedissen hebben dit. Het orgaan van Jacobson is een soort holte in het gehemelte boven de tong. Komodovaranen hebben een lange gespleten tong, door deze steeds opnieuw naar buiten te steken, verzamelen ze op de twee gespleten punten geurdeeltjes. De opgevangen geurdeeltjes worden in het orgaan Jacobson geanalyseerd. Doordat de geurdeeltjes van twee kanten komen, kan de varaan goed inschatten aan welke kant een prooi of gevaar is.

Hoewel komodovaranen echte hagedissen zijn, delen ze ook een aantal eigenschappen met krokodillen, al zijn ze geen familie avn elkaar. Net als krokodillen hebben komodovaranen verdikte huiddelen, osteodemen genaamd. Deze harde bultjes zijn van hetzelfde materiaal als haren en nagels: keratine. Deze harde delen bieden een goede bescherming aan het lichaam. Ook de lichamen van krokodillen en komodovaranen tonen een aantal overeenkomsten zoals het lange lichaam. Beide soorten hebben een zeer sterk maagzuur waardoor botten, horens en hoeven verteerd kunnen worden.

Komodovaranen zijn sociale dieren, wat opmerkelijk is voor reptielen. Als er een prooi is, zullen zij hier zeker meerdere varanen op af komen, waarna er gezamelijk wordt gegeten. Wel krijgen de grotere varanen meer eten en is er sprake van een duidelijke hierarchie. Rustig eten doen varanen overigens niet, ze staan bekend om hun gulzigheid. Ze kunnen in zeer korte tijd enorme hoeveelheden eten en laten ook bijna niets over van een prooi. In een maaltijd kunnen ze wel 80% van hun eigen lichaamsgewicht naar binnen slokken.

Bevruchting

Komodovaranen leven vooral op de grond. Ze doen dit niet hun hele leven, als ze jong zijn leven ze in bomen. Na ongeveer drie jaar worden ze hier te groot voor en gaan ze ook op de grond leven. Komodovaranen kunnen een leeftijd bereiken van 50 jaar, en vanaf ongeveer hun 9e of 10e levensjaar zijn ze geslachtsrijp. Het paarseizoen is in de zomer, vanaf mei tot ongeveer eind augustus. Mannetjes vechten om een vrouwtje. Dit kan er bijzonder ruw aan toe gaan en de mannetjes kunnen elkaar flink verwonden. Hoewel hun beet dodelijk is voor andere dieren zijn komodovaranen immuum voor onderlinge beten en de soms enorme wonen genezen ook wonderbaarlijk snel. Hun afweersysteem is dan ook zeer goed. Wanneer een van de varanen vlucht, is het gevecht afgelopen en mag het winnende mannetje met het vrouwtje paren. Voordat de varanen paren, vindt er eerst een voorspel plaats waarin het koppel elkaar likt. Als een paar zover is, zal het mannetje de staart van het vrouwtje optillen en haar bevruchten. Dit is niet altijd even makkelijk omdat de grote staart nogal in de weg kan zitten. Gelukkig is hier een biologische oplossing voor. Net als anderen hagedissen en slangen hebben ook komodovaranen een hemipenis. Dit zijn eigenlijk twee penissen, zodat het mannetje zowel van de linkerkant als van de rechterkant het vrouwtje kan bevruchten.

Komodovaranen leggen eieren en het vrouwtje houdt bij het leggen van de eieren rekening met de seizoenen. Als ze bijvoorbeeld vroeg in het paaseizoen is bevrucht, dan draagt ze eerst zelf nog enige tijd de eieren. De eieren worden in september gelegd in een gegraven kuil of een verlaten vogelnest op de grond. Door pas in september de eieren te leggen voorkomt het vrouwtje dat de eieren uitkomen in een seizoen dat het te heet en te droog is en waardoor er dan ook te weinig voedsel zou kunnen zijn voor de pas uitgekomen varaantjes. Een legsel bestaat meestal uit zo'n dertig eieren. Als het vrouwtje de eieren heeft gelegd en het nest weer enigzins heeft toegedekt, gaat ze op het nest liggen om de eieren te bewaken. Het duurt ongeveer zeven tot acht maanden voordat ze uitkomen en al die tijd blijft de moeder erbij. Dit is trouwens het enige wat de moeder doet voor haar nageslacht, want zodra de eieren uitkomen, moeten de jongen het zelf uitzoeken. Net uit het ei is het erg gevaarlijk voor de kleintjes. Gek genoeg is het grootste gevaar hun eigen soort. Een deel van de nieuwe generatie wordt meestal direct opgegeten door de oudere soortgenoten. Hun lichaam is nog maar zo'n 40cm groot, een flink stuk kleiner dus. Om te voorkomen dat ze worden opgegeten, leven de kleintjes de eerste drie jaar van hun leven in bomen. Hier moeten ze trouwens ook oppassen voor vogels en andere kleine roofdieren, want ook die vormen een gevaar.

Bijzondere voortplanting!

Naast de reguliere manier van bevruchten, is er nog iets bijzonder aan de hand met het komodovaraanvrouwtje. Zij kan ook in haar eentje voortplanten. Dit is vooral handig als een vrouwtje is beland op een eiland waar geen komodovaranen voorkomen. Zo kan ze toch voor nageslacht en mannetjes zorgen om mee te paren. Dit is weliswaar een vorm van inteelt, maar dat is toch beter dan uitsterven. Een vrouwtje alleen kan enkel mannetjes voortbrengen. Dit komt door hun geslachtschromosomen. Bij mensen is dit X en Y, bij varanen W en Z. Vrouwtjes hebben als geslachtschromosomen WZ en mannetjes ZZ, de combinatie van WW is niet levensvatbaar. Als het vrouwtje dus zelf voor nageslacht zorgt, zal dit altijd een op de combinaties WW en ZZ uitkomen, of niet levensvatbaar of een mannetje.

Voedsel

Als de komodovaranen klein zijn, leven ze van insecten en andere dieren. Naarmate ze groter worden, gaan ze ook steeds meer dingen eten die ze steeds vaker op de grond moeten zoeken. Net als grotere varanen gaan ze op kadavers af. Het gevaarlijke hieraan is, dat ze makkelijk opgegeten kunnen worden. Om dit te voorkomen rollen ze zichzelf eerst helemaal door uitwerpselen heen, want hoewel een komodovaraan helemaal niet kieskeurig is qua eten, gaan uitwerpselen zelfs een varaan te ver. Het is een beetje een vies verhaal, maar door deze bescherming kunnen de jongen ongestoord eten en groeien zonder aangevallen of opgegeten te worden.

Komodovaranen zijn over het algemeen aaseters, maar zij kunnen zeker ook jagen. Omdat ze vaak op dieren jagen die groter dan zijzelf zijn, is aanvallen niet altijd even makkelijk. Een dier doodbijten lukt dan ook meestal niet. In de bek van een komodovaraan komen echter zoveel bacterien voor dat een beet vrijwel altijd dodelijk afloopt. Als een dier gebeten is, dan zal de wond zo snel infecteren dst het dier daaraan overlijdt. In feite kunnen komodovaranen op deze manier hun eigen aas creeren.

Komodovaranen zijn geen met uitsterven bedreigd diersoort, wel zijn ze beschermd en worden ze goed in de gaten gehouden. Ze komen in een klein en speficiek gebied voor, en planten zich niet razendsnel voort. Vanaf hun ontdekking in 1910 zijn ze vrijwel direct beschermd omdat ook toen al duidelijk was dat het een zeldzaam is. Het is niet makkelijk om ze in gevangenschap te houden en een fokprogramma op te zetten. In gevangenschap blijven ze meestal niet lang in leven omdat ze bezwijken aan parasieten, waar ze in de vrije natuur op de een of andere manier geen last van hebben. Daarom is het dud belangrijk deze bijzondere dieren in hun eigen omgeving te beschermen.

Taxonomische indeling:

• Rijk: Animalia (dieren)
• Stam: Chordata (gewervelden)
• Klasse: Reptilia (reptielen)
• Orde: Squamata (schubreptielen)
• Onderorde: Sauria (hagedissen)
• Infraorde: Platynota (varaanachtigen)
• Familie: Varanidae (varanen)
• Geslacht: Varanus
• Soort: Varanus komodoensis