Onze huismussen in gevaar!
Door verstedelijking en gebrek aan woonruimte en voedsel is het aantal huismussen in ons land de afgelopen jaren drastisch afgenomen. In de afgelopen decennia heeft er een dramatische halvering van het aantal broedende paartjes plaatsgevonden. De mus, die tot voor kort de meest algemene broedvogel van Nederland was, komt nu na de merel op de tweede plaats. Vogelbescherming Nederland wil voorkomen dat de huismus uit ons straatbeeld verdwijnt. Wat kunt u zelf doen?
De huismus wordt bedreigd
Huismussen leven al eeuwenlang in de omgeving van mensen. Vroeger broedden ze massaal onder de daken van huizen en zochten op akkers naar graan. Door de verstedelijking is ons land steeds kaler en schoner geworden. Veel daken zijn door moderne woningbouw voor de huismus ontoegankelijk geworden en graan- en korenvelden hebben plaatsgemaakt voor industrie. In de jaren zeventig waren er nog tussen de 1 en 2 miljoen huismussenpaartjes, nu broeden er tussen de 500.000 en 1 miljoen paartjes in ons land en dit aantal neemt sterk af.Kenmerken van de huismus
Als je goed naar de huismus kijkt, is duidelijk te zien dat hij allesbehalve saai is. Eigenlijk is hij zelfs heel bijzonder. De huismus is stevig en gedrongen, circa vijftien centimeter lang en weegt maximaal 30 gram. Mussen hebben een prachtig verenkleed. De rug van het mannetje is contrastrijk, roodbruin van kleur en kent donkere strepen in de lengterichting. Het vrouwtje is onopvallender en heeft een grijsbruine rug. De buikzijde is licht van kleur, van vaalwit tot lichtgrijs. Het mannetje heeft een herkenbare zwarte vlek op de keel en een zwarte zone tussen snavel en oog. Zijn kruin is grijs, zijn wangen licht van kleur, zijn snavel is donker. Het zwart op de borst varieert en kan in de winter verdwenen zijn. Een jong mannetje lijkt in eerste instantie op een volwassen vrouwtje. Mussen vliegen gemiddeld 38,5 km per uur en kunnen een snelheid van ruim 50 km per uur halen. De spanwijdte van de vleugels is rond de 20 cm.Wereldwijd huismussen
In welk land je ook komt, je vindt er altijd wel huismussen. Het diertje is een van de meest wijdverbreide vogelsoorten in de wereld. De mus is in staat zich aan te passen aan allerlei omstandigheden en leeft waar mensen leven. Vanaf 9000 v C begon de huismus zijn leefgebied uit te breiden, geholpen door landbouwers en veetelers. De mus vond nestgelegenheid en voedselbronnen in huizen en voorraden en verspreidde zich sindsdien succesvol. Van oorsprong is de mus afkomstig uit Europa, Azië, Noordwest Afrika en de Nijlvallei, maar overwintering in veestallen zorgde ervoor dat de mus de mens kon volgen naar koudere streken, tot aan Siberië toe. Door kolonisten zijn mussen ingevoerd in Zuid-Afrika, Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland en ongemerkt liften ze mee naar allerlei uithoeken in de wereld. De mus is de meest bekende vogel in de hele wereld.Waar wil de mus wonen?
Huismussen vind je niet in grote natuurgebieden en bossen. De belangrijkste leefomgeving is daar waar mensen wonen. De musdichtheid in de stad ligt bijna twee keer zo hoog als op het platteland. De mus kiest het liefst tuinen of parken uit om in te leven, terwijl ze het liefst een nest maken op een huis met een pannendak waar ze een holte zoeken. Gaten en muurnissen in gebouwen of bomen zijn geschikt. Als deze mogelijkheid er niet is, zoeken ze nestruimte in een tuin. Hoe slordiger de tuin hoe liever. De mus zoekt beschutting in struiken en bomen, het liefst soorten die het hele jaar groen blijven. Het grootste deel van het jaar verplaatst de mus zich niet verder dan 600 meter van het nest, en in het broedseizoen is deze afstand nog korter. In de winter zoekt de mus bescherming in gezamenlijke rustplaatsen in een heg of boom of een dichte klimplant. Ze leven in kolonies tot wel veertig vogels. Mannetje en vrouwtje bouwen samen aan het nest dat bestaat uit droge grassprietjes, aangevuld met strootjes, takjes, halmen, stengels en wortels van planten. Van binnen wordt het bekleed met plukjes schapenwol, paardenhaar, mos, maar ook met pluis van paardenbloemen en zelfs stukjes stof, wol, katoen en tissues.De mus is zeer sociaal
In een geschikt milieu verzamelen huismussen zich in broedkolonies en veel van hun dagelijkse bezigheden doen ze gezamenlijk. 's Avonds verzamelen ongepaarde mussen zich op gezamenlijke slaapplaatsen. Deze bevinden zich meestal in een dichte struik of boom, of in een grote klimop. Op zo'n slaapplaats vindt eerst een 'vergadering' of 'sociale zang' plaats waarbij de mussen met zijn allen luid tsjilpen. Het grootste voordeel van gezamenlijk eten, slapen en het nemen van stofbaden en waterbaden is dat de overlevingskansen zijn vergroot omdat 'roofdieren' zoals bijv. de kat eerder opgemerkt wordt.Sociale balts
Aan het begin van het broedseizoen zijn de mussen extra luidruchtig. Een enkele vrouwtjesmus wordt achtervolgd door een aantal mannetjes die met opgestoken staart en afhangende vleugels om haar heen hippen en naar haar staart pikken. Deze groepsbalts lokt ook weer andere mannetjes. Het 'spel' tussen de seksen vervolgt zich als het vrouwtje waar het allemaal om gaat de mannetjes met open snavel 'bedreigt', steeds wegvliegt en elders gaat zitten. Bestaande mussenparen schijnen door deze baltsceremonie worden aangemoedigd tot paren.Het broeden
Het broedseizoen in West-Europa begint in april, hoewel paarvorming en het vinden van een geschikte nestplaats al in de voorafgaande winter is gebeurd. Tussen april en augustus worden twee tot drie legsels grootgebracht van elk vier tot vijf eieren. De eitjes zijn wit of lichtgroen gekleurd met bruine spikkels. De musjes komen kaal en hulpeloos naar buiten. Na twee weken vliegen de jongen uit en worden nog een kleine veertien dagen door hun ouders gevoed, vooral door de vader. Paartjes blijven in principe bij elkaar voor het leven. Helaas is in het broedseizoen het sterftecijfer onder de mussen hoog dus worden er regelmatig nieuwe paren gevormd. In het eerste levensjaar sterft 80 procent van de mussen door gebrek aan ervaring.Wat eten mussen?
Volwassen huismussen eten voornamelijk zaden van grassen en kruiden. In akkerbouwgebieden worden ook veel granen gegeten en bij veebedrijven is veevoer een belangrijke voedselbron. In steden wordt het dieet aangevuld met menselijke etensresten zoals brood en bewust verstrekt vogelvoer. Verder eten ze knoppen, scheuten, fruit en sommige bloemen. In het broedseizoen eten ze tevens insecten. De babymus wordt in de eerste dagen gevoerd met een eiwitrijk insectendieet, zoals vliegen, muggen, kevers, bladluizen, rupsen en zelfs spinnen. Geleidelijk komt er dan plantaardig voedsel bij, zoals brood en graan.Verontrustende afname mussen
Vooral de snelheid waarmee het aantal mussen in Nederland en andere West-Europese landen afneemt is verontrustend. In de jaren negentig was er een stroomversnelling. Op het platteland is de afname geleidelijker en lijkt nu stabiel. In de stedelijke gebieden begon de afname later maar het proces verloopt er rap en gaat gestaag door. De mus hoeft nog niet te worden gezien als zeldzaam maar actie is noodzakelijk om de afname een halt toe te roepen. Op gemeenten en bouwbedrijven wordt een beroep gedaan zodat de omgeving huismusvriendelijker gemaakt kan worden.Wat kunt U zelf doen?
- Tafelkleed en placemats buiten uitkloppen, het liefst op een vaste plaats. Ook kruimels op uw bord kunt u naar buiten brengen. De mus is een heel dankbare vogel. Zodra ze doorhebben dat je regelmatig broodkruimels geeft, gaan ze op gezette tijden al op je wachten.
- Geef eens iets anders, bijv. kaaskorstjes, koekkruimels, resten gekookte rijst en aardappel. Kaas is eiwitrijk en dit zullen ze dan ook onmiddellijk verslinden. Voer het hele jaar door, vooral ook met slecht weer.
- Tuin en balkon vogelvriendelijk maken. Kies beplanting die ervoor zorgt dat er het hele jaar insecten en zaden zijn te vinden. Houd katten uit uw tuin weg. Als u zelf een kat heeft doe hem een belletje om zodat de mus wordt gewaarschuwd. Kies dichte struiken of een haag waar de mus kan schuilen. Bessenstruiken zijn ook een goed idee, evenals bloeiende planten waar insecten op afkomen. De insecten vormen weer een voedselbron voor de mus.
- Speciaal vogelvoer, aangevuld met vetbollen en pindanetjes in de winter. In tuincentra en dierenwinkels is er high energy voer verkrijgbaar en dat is precies het eiwitrijke voedsel dat de mus nodig heeft in het voorjaar.
- Plaats een drinkschaal in uw tuin zodat de mussen kunnen drinken en baden. Bij vorst de schaal binnenhouden of afdekken met gaas zodat de mus niet per ongeluk in het water kan en bevriest. Het is een ongelooflijk genoegen bij warm weer de musjes te zien badderen in een waterbadje.
- Geef de mus onderdak. Mussen broeden graag onder dakpannen. Helaas is de toegang tot de onderste reeks pannen vaak afgesloten door gaas. Door deze barrière een rij naar boven te plaatsen, kunnen mussen weer een nest maken onder de onderste rij pannen. Je kunt ook speciale mussenpannen op uw dak zetten, en hoe meer hoe beter. Mussen broeden namelijk graag met meerdere paartjes bij elkaar.
- Speciale mussenpotten of nestkasten tegen uw huis of schutting plaatsen. Deze zijn verkrijgbaar bij tuincentra, dierenwinkels en de winkel van Vogelbescherming. Plaats minstens twee of drie potten met een onderlinge afstand van een meter. Nestkasten kunt u ook zelf maken.
Met deze lijst maatregelen kan het zorgwekkende tij worden gekeerd zodat de huismus weer een vertrouwd beeld gaat vormen in ons leefmilieu, precies daar waar hij hoort. Bij ons.
"The sparrow that is twittering on the edge of my balcony is calling up to me this moment a world of memories that reach over half my lifetime, and a world of hope that stretches farther than any flight of sparrows." ~ Donald G. Mitchell
Gerelateerde artikelen
Resultaten Tuinvogeltelling 2014De 14e nationale Tuinvogeltelling georganiseerd door Vogelbescherming is wederom een groot succes geworden. Vogelbescher…
De huismus: levenswijze en bijzonderhedenDe huismus is in (en rondom) Nederland één van de bekendste vogelsoorten. De vogel is zeer eenvoudig te onderscheiden va…
De huismus, een bekende vogel in Nederland en BelgiëDe huismus Passer domesticus) is een bekende vogel in Nederland en België. Het is een stevig gebouwde vogel met een grot…
Aanschaf van een kanarieKanaries zijn de bekendste vogels die als huisdier worden gehouden. Het is een echt plezier om hen de hele dag met de ra…Bronnen en referenties
- Inleidingsfoto: Hellinger14, Pixabay
Reacties
Jerom, 04-06-2012
Mijn vriendin wordt helemaal gek omdat er een huismus een nest heeft gebouwd in een holte binnen haar rolluik en kan daardoor niet slapen, nu wil zij het nest verplaatsen in haar tuin. Ik denk dat dat niet kan en mag. Laat me zo snel mogelijk weten wat ik moet doen anders ben ik bang dat er geen eieren worden uitgebroed. Groet, Jerom
Reactie infoteur, 04-06-2012
Hi Jerom, ik heb geen idee! Mijn intuitie zegt dat ze het moet laten zitten zoals het is. Ten slotte is het slechts tijdelijk en ook wel weer zeer bijzonder. Vertrouw er maar op dat vogels weten wat ze doen. Als zij dat rolluik geschikt vinden, dan is dat zo ;). Mocht ik het mis hebben of weten mensen nog iets anders, dan hoop ik dat er gauw reacties voor jullie binnenkomen. Alarm! Groetjes, A.
Esther Niewenhuis-Sittrop, 30-05-2012
Mijn kat heeft vandaag een jong musje te pakken gehad. De uitwendige verwondingen lijken mee te vallen. Hij is wat gehavend op het dijbeentje.
Ik heb hem net wat water gegeven en zorg ervoor dat ie er warm bij ligt.
Wat kan ik op dit moment nog voor hem doen? Wat kan ik hem het beste eten geven? Stukjes brood in water gedoopt? Ik heb een boom met luizen, dus dat kan ik ook wel voeren. Ik heb ook vogelzaad in huis en nog vetbollen.
Hij heeft zijn totale verenpak en nog een klein geel randje langs zijn snavel.
Ik hoop dat jullie mij en het musje verder kunnen helpen.
Vriendelijke groet van Esther.
Reactie infoteur, 30-05-2012
Hi Esther, het is volgens mij een slecht teken als zo'n musje zich laat oppakken. Mussen zijn voorzichtig en vliegen weg wanneer ze maar kunnen. Ik ben geen vogelexpert en zou niet weten hoe je dit verder moet aanpakken. Hopelijk komen er dus snel reacties binnen. Is er een vogeldokter in de zaal? HELP! Sterkte ermee, A.
Pieter, 22-04-2012
Heb een conifeer staan waar zeker 3 paartjes mussen aan nestelen zijn. Nu wil het geval dat er ook een paar merels aan nestelen zijn in dezelfde boom. Gaat dit goed straks met eieren en jonkies?
Reactie infoteur, 23-04-2012
Hi Pieter, ik zou niet weten waarom niet! Grt, A.
Bert Schukking, 26-08-2011
Ik voer al een aantal jaren de mussen in de tuin bij met behulp van een voederkast. Omdat ik niet teveel onkruid in de tuin en tussen m'n sierbestrating wil geef ik ze gebroken rijst. Ik koop dit bij de Poiesz voor 69 ct de kilo en ze zijn er gek op.
Als de voorrraad uit de kast op is zitter er wel 40 tot 50 te wachten in de dakgoot tot er weer wordt bijgevuld. Ze komen steeds in groepjes van zo'n 20 - 30 stuks en dat op bepaalde uren van de dag. Na 19.00 uur zie je ze niet meer want dan zijn ze waarschijnlijk gaan slapen. Er zitten er ook een aantal geringde exemplaren tussen.
m.vr.gr. Bert Schukking te Leek (Gron.)
Reactie infoteur, 29-08-2011
Hi Bert, wat een leuk en herkenbaar verhaal. Mussen leven in groepsverband en doen alles met elkaar. Het zijn vroege slapers, van alle vogels zijn de mussen het eerste onder zeil. Gekookte rijst vinden ze trouwens ook lekker! Groeten terug, A.
Margot ter Bocht, 08-08-2011
Geachte mevrouw, meneer,
Het is erg triest dat je al drie maanden geen huismus heb gezien in Katwijk. Vooral als je in een land heb gewoond, waar volop kleine vogels waren. Ik zie alleen grote volgels in Katwijk. Ook is het zo koud als je in het park loopt en je ziet geen kleine vogels in de bomen, alleen die zwarte vogels. In en in triest, dat het zover gekomen is. Ik vind dat er een op lossing moet komen. Zodat er voor de huismus ook een huisje wordt gebouwd. Het heet niet voor niets een huismus! Kan er dan geen kasjes aan de grote gebouwen worden gemaakt, of iets anders, want een tuin zonder huismussjes, of een park zonder huismussjes leeft niet! Vriendelijke groeten Margot Waar is de nachtengaal, winterkoning, roodborstje, koekoek, zanglijster en de merel enz
Reactie infoteur, 09-08-2011
Hi Margot, mussen zitten vooral in de buurt van woningen en waar veel mensen zijn. Je kunt zelf proberen mussen naar je tuin of balkon te lokken (zie artikel). Als ze eenmaal weten dat ze dagelijks op een bepaalde plaats gevoederd worden, dan keren ze beslist terug. Mogelijk dat de mussen in jouw gemeente andere plekken hebben gevonden waar ze eten vinden. Want daar heeft het mee te maken: de hoeveelheid voedsel die voorradig is… Groetjes, A.
Hein Diks, 25-06-2011
Even een reactie, weet niet of de site wordt bijgehouden maar zit de tuin in te kijken en ben heel de dag in het gezelschap van een 20tal mussen en het aantal lijkt te groeien met de dag, een drukte van jewelste en heel gezellig, samen in gezelschap van duiven, kauwen, merels en spreeuwen niet echt het gevoel van dat het vogel aantal afneemt.
Reactie infoteur, 26-06-2011
Hi Hein, de populatie verschilt plaatselijk sterk, maar er is nog steeds sprake van afname. Deze afname is niet zozeer jaarlijks te zien, maar wel over tientallen jaren. De snelheid van afname is echter niet dusdanig dat de huismus officieel tot een bedreigde diersoort moet worden gerekend. Gelukkig is er nu ook sprake van enige stabilisatie. Zie voor landelijke vogeltellingen de site van Sovon, en voor de huismus: http://www.sovon.nl/soorten.asp?euring=15910&lang=nl
Geweldig, die huismussen! En ja, door de recente broedperiode zie je in deze tijd van het jaar opeens veel meer mussen in de tuin. Ofwel vele babymusjes die door papa en mama mus worden gevoerd :). Groetjes, A.
A. M. Harrijs-Offenberg, 17-08-2010
Het artikel heb ik met interesse gelezen. In de achtertuinen van onze buurt in Almere-Buiten huist een flinke zwerm mussen. Ze nestelen onder de dakpannen en verblijven 's zomers graag in de bomen en struiken die onze buurt rijk is.
Ze zijn gezellig en redelijk brutaal. Ik geniet van het getwitter en hun capriolen en, ik neem aan, de andere buurtbewoners ook. Overlast is niet aan de orde.
Door dit artikel ben ik mij bewuster geworden van het belang om een constante musvriendelijke woonomgeving te scheppen. Zo veel moeite is dit niet.
Reactie infoteur, 21-08-2010
Dag mw Harrijs, goed te horen! Het is zo leuk om het gedrag van mussen van nabij te bekijken. Veertjes poetsen, snaveltjes slijpen, badderen in een schaal water, flirten en imponeren, naar voedsel pikken, een zandbad nemen, besjes eten, babymusjes voederen, ruzieen om een stuk brood, en het vrolijke gezang als hun buikjes rond zijn… En als je hun vertrouwen hebt gewonnen gaan ze gezellig bij je zitten! Zo'n mussenfamilie in een tuin kan wel 50 stuks tellen. Een waar feest! Het zijn fantastische diertjes :). Groetjes, A.
Robin, 25-07-2010
Mijn kat heeft een jong beestje uit het nest geplukt, zo'n 2 weken geleden. Zit nu al die tijd in een mooie grote kooi en doet het prima! eet veel, drinkt uit mn hand en fladdert vrolijk de kamer door. Bijna tijd om hem vrij te laten dus!
Reactie infoteur, 26-07-2010
Hi Robin, wow! Wat leuk en gedurfd. Hopelijk gaat het straks ook goed met de echte vrijlating. Groetjes, A.
Dian, 27-09-2007
Toevallig dat er een nu een artikel over de mussen is. Ik vond al jaren dat je geen mus meer zag, maar vorige week heb ik er wel 30 geconstateerd weer bij mij op het plein tussen de struiken. Zelfs de buren hebben het er onderling over. Dus goed dat er aandacht aan besteed word anders zijn we die beesten ook kwijt over een aantal jaar.
Reactie infoteur, 29-12-2007
Hi Dian, dank voor je waardering en wat een leuke reactie. Groet, A.
Laatste update: 06-06-2015
Rubriek: Dier en Natuur
Subrubriek: Vogels
Bronnen en referenties: 1