Erfelijkheidsleer bij vogels

Hoe zit het nou precies met de kleur erfelijkheid van de kweekkoppels? Wat bij wat krijgt welke kleur? Daarover gaat dit artikel.

Darwin en Mendel

In de vorige eeuw werd er veel onderzoek gedaan naar bepaalde wet-matigheden in de natuur. Twee geleerden zijn daarmee erg bekend geworden en hun onderzoek en bevindingen zijn ook voor onze lief-hebberij erg belangrijk. Het gaat om Darwin en Mendel.

Darwin

De Engelsman Charies Darwin was bioloog en hij leefde van 1809 tot 1882. Met een oorlogsschip uit die tijd (de Beagle) reisde hij mee naar het zuidelijk halfrond, alwaar hij op de eilandengroep De Galapagos zijn onderzoeken verrichtte. Gesteund door zijn bevindingen aldaar publiceerde hij later een scriptie waarmee hij veel opzien baarde. Met zijn evolutietheorie (afstammingsleer) stelde hij namelijk dat de hogere wezens zijn voortgekomen uit lagere vormen. De celvorming richt zich bij levende wezens naar bepaalde behoefte-elementen in de vrije natuur.

De bezwaren tegen Darwin's theorie waren in de vorige eeuw hoofdzakelijk van godsdienstige aard. Bekende voorbeelden waarmee Darwin zijn theorie in de praktijk onderbouwde zijn de kortere hals van de aalscholver op de Galapagos vanwege de kortere afstand van voedselbron naar nestplaats en de snavelvorm van een bepaalde vinkensoort welke van eiland tot eiland in dikte verschilde naarmate de vruchten op dat eiland harder dan wel zachter waren. Met andere woorden: teneinde de soort vink op een eiland met hardere vruchten in stand te kunnen houden, richtte de cellengroei zich meer op de omvang van de snavel, omdat daar het behoefte element lag. Steunend op de Darwin theorie kunnen we stellen dat de celvorming van het grasparkietenlichaam zich zodat heeft ontwikkeld, dat deze vogel er tegen bestand raakte om in langdurige droogteperioden te overleven. De meeste vogelsoorten kunnen nog geen dag zonder drinkwater, maar de grasparkiet kan buiten de broedtijd dagenlang zonder. In het lichaam heeft zich door cellenopbouw namelijk een filtratiesysteem van de eigen urine ontwikkeld. Het schaarse vocht blijft op deze manier in het eigen
lichaam circuleren. Darwin heeft ons geleerd, dat we door selectie bij de teeltkeus van onze grasparkieten kunnen werken naar nieuwere vormen.

Mendel

In direkt verband hiermee, doch voor ons van veel meer belang is het werk van Gregor Johann Mendel, een Oostenrijkse boerenzoon, levend van 1822 tot 1884. Studeerde aan de universiteit in Wenen natuurwetenschappen en trad daarna toe tot het klooster in Brünn, alwaar hij onderzoek deed naar bepaalde regels die in de vererving zouden kunnen optreden. Mendel deed veel praktisch onderzoek binnen de omheiding van het klooster met allerlei dieren en planten. In 1865 stelde hij zijn bevindingen in het klad op onder de titel "Verhandlungen des Naturforschungsvereins". Hier deed men verder niets mee! Eerst jaren na zijn dood kreeg men pas in de gaten hoe belangrijk het onderzoek van Mendel was. Omstreeks 1900 zijn andere geleerden op de bevindingen van Mendel gaan voortborduren en het bleek dat de "verhandlungen" van Mendel van a tot z klopten. Hoewel hijzelf nooit heeft geweten dat zijn naam zo'n grote bekendheid zou krijgen, vind ik het een grote posthume eer voor de persoon, dat in de gehele planten- en dierenwereld nog steeds wordt gewerkt volgens de wetten van Mendel. Ook in onze vogelliefhebberij zijn we voortdurend aan het mendelen, met andere woorden brengen wij de theorie van Mendel in praktijk. Wat behelst deze theorie dan wel?

Kleuren 'baas' over andere kleuren

Hoewel Mendel zoals gezegd met meerdere soorten dieren en planten werkte, is zijn proef met de erwten het bekendst geworden. Hoewel deze proef met gele en groene erwten hier niet volledig kan worden verhandeld, toonden de proeven van Mendel aan, dat de ene kleur "baas" was over de andere.

En dit laatste zien we ook bijvoorbeeld bij onze parkieten. Als voorbeeld nemen we de kleuren groen en blauw. Voor we deze aan elkaar paren zorgen we er voor dat zowel de groene als de blauwe geen andere kleuren in zich verborgen hebben. We gaan dus werken met fokzuivere vogels, welke maar één kleur kunnen vererven. Dergelijke vogels noemt men homozygoot. Paren we de kleuren groen en blauw aan elkaar dan is de uitkomst voor 100%: groen. Nu gaan we deze groene jongen aan elkaar paren en wat zien we dan?
  • 25% van de jongen is blauw.
  • De resterende 75% zijn voor het oog groen,
  • doch later komen we er achter dat daarvan slechts 25% echt groen is (fokzuiver, dus homozygoot).
  • De andere 50% is voor het oog wel groen,
  • doch daarin blijkt de factor blauw verborgen aanwezig te zijn.
Deze vogels zijn dus ongelijk verervend, dus niet homozygoot, maar het tegengestelde: heterozygoot.

Resumerend kunnen we dus stellen: Homozygoot groen x homozygoot blauw geeft 100% heterozygoot groen, namelijk voor het oog groen, maar blauw verervend. We noemen dit in de praktijk ook wel splitvogels. Ze zijn namelijk groen, doch split voor blauw.
Dit schrijven we als volgt: groen/blauw. De paring groen/blauw x groen/blauw geeft als uitkomst:
  • 25% homozygoot groen ,
  • 50% heterozygoot groen (groen/blauw),
  • 25% homozygoot blauw.

Let op: in de praktijk kunt u niet zien welke vogels van de 75% groene jongen heterozygoot zijn, dus de blauwe factor in zich verborgen hebben. Hier kunnen we alleen maar via proefparingen achter komen. Tot slot nog het aller belangrijk- ste. Uit het vorenstaande blijkt duidelijk dat de groene kleur de "baas' speelt over de blauwe kleur. Groen is overheersend. In de verervingsleer noemen we de groene kleur dominant. De blauwe kleur laat zich overheersen zoals we hebben gezien. Een dergelijke kleur noemen we recessief.
© 2007 - 2024 Biancab, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Wat is het verschil tussen homozygoot en heterozygoot?Wat is het verschil tussen homozygoot en heterozygoot?Homozygoot en heterozygoot zijn twee termen binnen de genetica die helpen aanduiden hoe een bepaald gen zich manifesteer…
Lethal white syndromeLethal white syndromeHet lethal white syndrome, ook wel white foal syndrome genoemd, is een genetische fout die ervoor zorgt dat je veulen bi…
Ziekte van Ullrich: een erfelijke spierziekteZiekte van Ullrich: een erfelijke spierziekteDe ziekte van Ullrich is een erfelijke aandoening waarbij het spierweefsel in de loop van de tijd verslechtert. Het kan…
Uitleg & voorbeeld dominante, recessieve en incomplete genenUitleg & voorbeeld dominante, recessieve en incomplete genenGenen manifesteren zich op verschillende manieren, dit duiden we aan met dominante, incompleet dominante, recessieve en…

De Engelse grasparkietDe Engelse grasparkietGraag wil ik hier wat meer uitgebreid vertellen over de kweek en showklaar maken van onze populaire grasparkiet. HEt lij…
De Japanse meeuwEven een terugblik hoe alles is ontstaan rondom dit kleine en favoriete volliere vogeltje "de Japanse meeuw." En hoe het…
Biancab (51 artikelen)
Gepubliceerd: 16-05-2007
Rubriek: Dier en Natuur
Subrubriek: Vogels
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.